Tương Dương là huyện miền núi có nhiều công trình thủy điện nhất tỉnh Nghệ An với 5 nhà máy đang hoạt động. Cuối tháng 8-2018, trận mưa lớn đã khiến nước từ thượng nguồn sông Nậm Nơn đổ về nhiều, Nhà máy thủy điện Bản Vẽ phải xả lũ với lưu lượng lên tới 4.200 m3/giây. Mưa lớn cộng với việc thủy điện xả nước đã gây sạt lở nghiêm trọng hai bên bờ sông Nậm Nơn, cuốn trôi nhiều nhà cửa của người dân các bản Minh Phương, bản Xốp Mạt thuộc xã Lượng Minh. Không còn nhà, nhiều gia đình phải dựng lều lán để ở tạm. Một số khác phải đi ở nhờ nhà người thân. “Năm đó, trời mưa to, Thủy điện Bản Vẽ xả lũ khiến nhiều nhà dân vùng hạ lưu bị cuốn trôi. Riêng bản Minh Phương có 12 hộ không có nhà cửa buộc phải di dời khẩn cấp. Dù được bố trí đất tái định cư nhưng chờ quá lâu nên gia đình tôi phải đi tìm nơi ở mới. Đến nay, nhà tôi đã 3 lần chuyển nhà, trâu bò bán hết và phải vay mượn tiền để làm nhà"- bà Lô Thị Tuyết, bản Minh Phương, xã Lượng Minh thở dài cho hay.

Được biết, năm 2019, UBND huyện Tương Dương đã lập đề án xây dựng khu tái định cư cho 17 hộ dân bị ngập lụt, sạt lở đất ở xã Lượng Minh với kinh phí hơn 7,3 tỷ đồng. Khu tái định cư mới có diện tích rộng khoảng 14.000m2, nằm bên sườn một ngọn núi ở bản Minh Phương. Đến giữa năm 2020, khu tái định cư cơ bản hoàn thành, UBND xã Lượng Minh đã tổ chức cho người dân bốc thăm chọn vị trí. Tuy nhiên, do vị trí xây dựng nằm bên sườn núi nên chỉ sau vài trận mưa lớn bờ kè mái taluy phía trên bị nứt, sạt lở. UBND huyện Tương Dương yêu cầu người dân tạm thời chưa dựng nhà để cơ quan chức năng thăm dò địa chất, đánh giá mức độ sạt lở của mái taluy và nền đất. Hiện tại mái ta-luy dương của khu tái định cư xuất hiện nhiều vết nứt, hạng mục kè ta-luy dương bị sụt lún khiến nhiều kè đá bị bong tróc, đứt gãy.

Đến nay, chỉ có hộ ông Lô Văn Tạo, bản Xốp Mạt, xã Lượng Minh xây dựng nhà kiên cố trên khu tái định cư; 10 hộ dân đã chủ động tìm nơi làm nhà, 6 hộ còn lại do điều kiện gia đình khó khăn nên vẫn dựng lều ở tạm bợ, cuộc sống rất khó khăn, thiếu thốn. Ông Tạo cho biết, sau khi khu tái định cư hoàn thành, gia đình ông đã bốc thăm và tiên phong chuyển lên ở. Tận dụng toàn bộ vật dụng của nhà cũ và vay mượn thêm, gia đình ông làm được căn nhà kiên cố. Thế nhưng khi vừa làm xong nhà thì xuất hiện các vết nứt, sụt lún. Chính quyền yêu cầu không được ở nữa nên gia đình ông phải quay về dựng lều tạm ở ven sông được gần 2 năm. Đầu năm 2022, khi được cán bộ huyện thông báo khu tái định cư đã an toàn, gia đình mới quay trở lại đây.

Liên quan đến vấn đề này, ông Vi Đình Phúc, Chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho hay, địa phương có quỹ đất rộng nhưng đất bằng phẳng để làm nhà được thì lại rất ít. Khi xây dựng khu tái định cư bà con đều rất đồng tình. Sau khi dự án hoàn thành, các hộ đã thực hiện việc bốc thăm nhận đất. Tuy nhiên, năm 2020, do ảnh hưởng của mưa bão, khu tái định cư dành cho 17 hộ dân bản Minh Phương xuất hiện các vết nứt, sụt lún mái ta-tuy dương, chính quyền địa phương báo cáo với UBND huyện, đồng thời yêu cầu các hộ tạm dừng việc vào ở khu tái định cư, chờ kết quả kiểm tra của các cơ quan chức năng. Vừa qua, Ban quản lý dự án có thông báo kết quả kiểm tra cho thấy khu tái định cư vẫn đảm bảo an toàn nên 6 hộ đang chờ phía chủ đầu tư dự án sửa chữa lại các hạng mục rồi sẽ vào ở.

Giải thích thêm về sự cố khu tái định cư ở bản Minh Phương, ông Nguyễn Trung Sơn- Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Tương Dương cho hay, sau khi kiểm tra, khảo sát cho thấy các vết nứt chỉ nằm ở khu vực bề mặt không ảnh hưởng đến mức độ an toàn của công trình nên thời gian tới Ban quản lý dự án sẽ sửa chữa để đưa các hộ vào tái định cư.

Ngoài khu dự án tái định cư cho 17 hộ tại bản Minh Phương, chính quyền địa phương đã bố trí một khu tái định cư khác cho 34 hộ dân bị ảnh hưởng do sạt lở ven sông Nậm Nơn, tại bản Lả. Hiện công trình đã hoàn thành nhưng các hộ dân vẫn chưa chuyển về nơi ở mới.

Về vấn đề này, ông Sơn giải thích khu tái định cư ở bản Lả thuộc Thủy điện Nậm Nơn được xây dựng năm 2019 nay đã hoàn thành, nhưng do UBND xã Lượng Minh bổ sung thêm 12 hộ vào tái định cư nên diện tích bình quân cho mỗi hộ xây nhà chỉ khoảng 200m2. Theo các hộ dân được bố trí tái định cư tại đây, diện tích bố trí quá nhỏ, chỉ phù hợp cho việc xây nhà ống nên kiến nghị chính quyền địa phương mở rộng diện tích. “Thời gian tới, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Tương Dương sẽ phối hợp với các đơn vị sửa chữa lại mặt bằng để người dân sớm vào ở” – ông Sơn cho biết thêm.

Dương Hóa