(Cadn.com.vn) - Chắc hẳn ít ai biết đến cái tên Franz Ferdinand - Thái tử của đế quốc hùng mạnh Áo- Hungary của những năm trước Thế chiến I. Thế nhưng, vụ ám sát ông, xảy ra vào năm 1914 lại là vụ việc gây chấn động nhất lịch sử. Vì chính vụ ám sát này là nguyên nhân làm bùng nổ Thế chiến I – một trong những cuộc chiến đẫm máu nhất lịch sử nhân loại với khoảng 15 triệu người thiệt mạng.

Thái tử “bất đắc dĩ”

Franz Ferdinand sinh ngày 18-12-1863, là con trai trưởng của Hoàng tử Áo Karl Ludwig (em trai của Hoàng đế Áo Franz Joseph).

Ban đầu, ông Ferdinand không phải là người kế nhiệm ngai vàng của Áo - Hungary. Tuy nhên, khi ông 12 tuổi, người anh họ là Công tước Francis V của Modena chết, và từ đó Ferdinand được chỉ định làm người thừa kế toàn bộ tài sản của Công tước Francis V với điều kiện ông phải thêm tên Este vào tên của mình. Do đó, Ferdinand trở thành một trong những người giàu nhất nước Áo lúc bấy giờ. Năm 1889 đánh dấu bước ngoặt cuộc đời ông khi người anh họ, Thái tử Rodolf đã tự tử ở lâu đài săn bắn của mình ở Mayerling, khiến cha của Franz Ferdinand, Hoàng tử Karl Ludwig trở thành người đầu tiên sẽ kế vị. Tuy nhiên, cha của ông đã từ bỏ quyền kế vị và do đó, Franz Ferdinand được chuẩn bị làm người kế vị. Danh hiệu này đã mang đến cho ông cả vinh quang và cay đắng cho một kết cục buồn sau này.

Trong đế quốc Áo-Hung, người Serbia luôn là một nỗi phiền toái vì họ luôn khuyến khích người Bosnia tách ra khỏi Áo-Hungary và gia nhập Serbia. Người Serbia và Bosnia ở đây luôn bị coi là những người Slavs ( người đáng khinh, nô lệ). Vì vậy, việc Thái tử Franz Ferdinand có lòng thương cảm với người Slavs và muốn cưới Sophia – một người Slavs khiến giới hoàng tộc phật ý. Hoàng đế Áo -Hungary Franz Joseph cũng không tán thành việc này vì Sophia không phải là xuất thân từ tầng lớp hoàng gia, quý tộc và đặc biệt lại là người Slavs.

Tuy nhiên, năm 1899, Hoàng đế cho phép Ferdinand cưới Sophia, với điều kiện con cái của hai người sẽ không được quyền kế vị ngai vàng. Sophia cũng không được phong tước vị hoàng gia, không được ưu đãi, không được xuất hiện ở nơi công cộng bên cạnh chồng, không được phép đi xe hoàng gia… Đám cưới được tổ chức vào năm 1900. Hoàng đế Franz Joseph và cả những người anh em hoàng tộc của chú rể không tham dự lễ cưới này. Thành viên duy nhất hoàng gia đến chúc mừng đám cưới là mẹ kế của Ferdinand, bà Maria Theresia.

Trong khi đó, người Serbia cũng không ưa gì Thái tử Ferdinand vì ông có tư tưởng bành trướng ảnh hưởng của đế quốc Áo – Hungary ở  khu vực Balkan.

Gia đình Thái tử Franz Ferdinand (ảnh trái) và thời khắc của vợ chồng Thái tử trước khi bị bắn chết. Ảnh: Angirfan-Schoolhistory

Ngày định mệnh

Ngày 28-6-1914, Tỉnh trưởng Oskar Potiorek mời Thái tử Ferdinand đến Sarajevo, thủ phủ của Bosnia  - một phần của đế quốc Áo – Hungary để thị sát một cuộc diễn tập quân sự. Nhưng không ai có thể ngờ, đó là ngày định mệnh giết chết vị Thái tử này.

Thái tử Franz Ferdinand đến Sarajevo bất chấp tất cả những lời cảnh báo về một âm mưu ám sát vì ông cho rằng, với tư cách là một tướng thanh tra của lực lượng quân đội Áo-Hung, ông không thể vắng mặt. Đồng thời, ông cũng muốn nhân dịp này giới thiệu vợ ông, bà Sophia, đến với đông đảo công chúng. Một đoàn xe 6 chiếc hộ tống xe của Thái tử và Công nương. Cả hai ngồi trên một chiếc xe mui trần để có thể gần gũi với dân chúng hơn. Nhưng họ không biết rằng, chính việc này đã tạo ra “cơ hội ngàn vàng” cho những người muốn ám sát họ.- đó là những kẻ thuộc tổ chức khủng bố “Bàn Tay Đen”. Tổ chức này ra đời năm 1911 theo đường lối giải phóng Bosnia và Herzegovina, khu vực tranh chấp giữa Serbia và đế quốc Áo – Hung.

6 thành viên cuồng tín của tổ chức này đã trà trộn vào trong đám đông từ rất sớm, mang theo súng và bom. Đúng 10 giờ 15, khi đoàn xe chạy qua cầu, một thanh niên từ trong đám đông xông ra ném bom vào xe THÁI tử. Bom rơi đúng vào nóc xe, lăn xuống vỉa hè rồi rơi vào bánh trước và nổ tung. 22 người bị thương trong đó có 2 viên quan hộ tống. Thái tử vẫn tếp tục ra lệnh cho xe đi tiếp nhưng khi phát hiện Công nương bị trúng một mảnh bom ở cổ, Thái tử vô cùng tức giận và vội vàng dẹp bỏ cuộc đón tiếp và ra lệnh đến quân y viện gần nhất. Tuy nhiên, Công nương vẫn kiên quyết đi tiếp cùng chồng và ngồi hàng ghế sau cùng với Thái tử. Chiếc xe phóng nhanh dọc theo con phố đông người. Tuy nhiên, khi xe rẽ về bên phải thì bất ngờ từ trong đám đông một thanh niên tóc sẫm màu rút súng bắn 2 phát vào xe. Viên đầu tiên trúng cổ thái tử. Viên thứ hai trúng bụng Công nương.

Chiếc xe hơi lao hết tốc độ về dinh tỉnh trưởng, nhưng cuối cùng bác sĩ không thể cứu cả hai.

Nguồn gốc Thế chiến I

Hung thủ bắn chết thái tử Franz Ferdinand được xác định là Gavrilo Princip, một sinh viên người Serbia thuộc tổ chức “Bàn tay đen”.

Đế quốc Áo – Hungary đổ lỗi cho Serbia đứng đằng sau vụ việc. Tuy nhiên, Serbia bác bỏ. Thủ tướng Serbia lúc bấy giờ là Nikola Pasic tuyên bố chính phủ Serbia không liên quan gì đến vụ này. Theo Thủ tướng, tên Voja Tankosic – thành viên cấp cao của “Bàn tay đen” đã nói với ông về kế hoạch ám sát này. Tuy nhiên, Thủ tướng Pasic bác bỏ ngay lập tức vì lo ngại nó sẽ dẫn đến chiến tranh. Chính phủ Serbia cũng đã gửi cảnh báo đến chính quyền Áo –Hungary về nguy cơ ám sát này nhưng dường như bị phớt lờ.

Để duy trì ảnh hưởng của mình ở khu vực Balkan, Áo-Hungary quyết định cần phải “trả đũa” Serbia. Nhưng trước sự lớn mạnh của đế quốc Nga lúc bấy giờ, Áo-Hungary phải nhờ Đức giúp đỡ. Hoàng đế Franz Josef đã viết một bức thư cá nhân gửi cho Hoàng đế Đức Kaiser Wilhelm yêu cầu hỗ trợ. Ngày 6-7-1914, Đức đồng ý hỗ trợ đầy đủ cho Áo-Hungary. Trong khi đó, Hội đồng Bộ trưởng Áo họp ngày 7-7, hầu hết đều lựa chọn chiến tranh với Serbia. Ngày 23 -7-1914, chính phủ Áo gửi Serbia tối hậu thư 10 điều điều khoản đến Serbia. Ngày 25-7, đúng hạn trả lời tối hậu thư của Đế quốc Áo-Hungary, Thủ tướng Serbia đã chuyển bức công hàm trả lời cho đại sứ Áo-Hungary với lời lẽ hòa nhã trong đó Serbia đồng ý 9 trong 10 điều của bản yêu sách nhưng không chấp nhận để Áo-Hung cử đại diện tiến hành điều tra trên lãnh thổ Serbia về vụ ám sát. Thay vào đó, Serbia đề nghị mang vụ ám sát này ra tòa án quốc tế ở Hà Lan xét xử, nhưng Áo-Hungary không đồng ý.

Sau khi Serbia kêu gọi đế quốc Nga giúp đỡ, đế quốc Áo –Hungary bắt đầu huy động quân đội, tin rằng, Đức sẽ giúp đỡ mình. Ngày 28-7-1914, Đế quốc Áo-Hungary tuyên chiến với Serbia. Và Thế chiến I bùng nổ.

Thanh Văn
(Theo UCL, BBC, Spartacus)