Việc cựu Tổng thống Yemen Ali Abdullah Saleh bị phiến quân Hồi giáo dòng Shiite Houthi sát hại hôm 4-12 có thể dẫn đến một vụ thảm sát cũng như đẩy Yemen xuống vực thẳm chiến tranh.

Các tay súng Houthi phản ứng sau khi cựu Tổng thống Ali Abdullah Saleh bị giết. Ảnh: Reuters

Vì sao cựu Tổng thống Saleh bị sát hại ?

Quan chức thuộc đảng của ông Saleh cho biết, cựu Tổng thống Yemen bị nhóm phiến quân Houthi sát hại ở phía nam thủ đô Sanaa. Ông Saleh bị ám sát 2 ngày sau khi tuyên bố sẽ cắt đứt quan hệ đồng minh với phiến quân Houthi, và bày tỏ ông muốn "bước sang trang mới" trong mối quan hệ với liên quân do Saudi Arabia dẫn đầu nếu Riyadh tạm ngừng chiến sự và dỡ bỏ sự phong tỏa, vốn làm tê liệt đất nước.

Cho đến thời điểm gần đây, lực lượng trung thành với ông Saleh vẫn là đồng minh với nhóm phiến quân Houthi chống lại chính quyền của Tổng thống Yemen Abedrabbo Mansour Hadi, được liên quân do Saudi Arabia dẫn đầu hậu thuẫn. Nhóm phiến quân Houthi chỉ trích quyết định trên của ông Saleh. Bộ Nội vụ tại thủ đô Sanaa của phe Houthi đã nói về vụ việc này và cho rằng: "Những kẻ phản bội cùng với thủ lĩnh của chúng đã bị tiêu diệt".

Giao tranh kinh hoàng

Mâu thuẫn đã nổ ra trên đường phố thủ đô Sanaa giữa lực lượng trung thành với ông Saleh với lực lượng Houthi sau cái chết của cựu tổng thống. Giao tranh tiếp tục gia tăng tại thủ đô Sanaa, gây thương vong lớn cho dân thường cũng như lực lượng của các bên ở Yemen. Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC) ngày 4-12 dẫn nguồn tin từ 3 bệnh viện địa phương cho biết, giao tranh khiến ít nhất 125 người thiệt mạng và 238 người bị thương trong 6 ngày qua ở Sanaa. Các máy bay chiến đấu của liên quân do Saudi Arabia đứng đầu tiếp tục oanh tạc các vị trí của Houthi ở thủ đô Sanaa trong ngày thứ hai liên tiếp.

Trong khi đó, theo báo cáo sơ bộ của LHQ, bạo lực và giao tranh trong những ngày qua tại thủ đô Sanaa và một số tỉnh lân cận ở Yemen đã khiến gần 100 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương. Tại cuộc họp báo ngày 4-12, người phát ngôn LHQ Stephane Dujarric kêu gọi các bên trong cuộc xung đột ở Yemen bảo vệ dân thường, cung cấp các điều kiện y tế cần thiết cho những người bị thương cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động cứu trợ nhân đạo tại những vùng cần hỗ trợ khẩn cấp.

Ông Durarric nhấn mạnh, các bên đối địch tại Yemen cần biết rằng tấn công nhằm vào dân thường, các cơ sở y tế và hạ tầng dân sinh là hành động vi phạm luật pháp quốc tế và luật nhân quyền quốc tế, và có thể bị coi là tội phạm chiến tranh. Ông cũng hối thúc tất cả các bên tại Yemen giảm các hành động thù địch tại thủ đô Sanaa, cho rằng, các bên cần tiến tới một giải pháp thông qua đối thoại toàn diện. Theo ông Durarric, LHQ sẵn sàng bảo trợ cho tiến trình đàm phán hòa bình Yemen.

Nguy cơ chiến tranh

Cái chết của ông Saleh dập tắt hy vọng hòa bình cho mâu thuẫn đang ngày càng bế tắc trong nội chiến Yemen. Adam Baron, nhà phân tích Yemen tại Ủy ban Châu Âu về Quan hệ Quốc tế, nhận định rằng: "Sau vụ ám sát, phiến quân Houthi dường như đã sẵn sàng hơn để chiếm hoàn toàn quyền lực tại Yemen... điều này khiến thỏa thuận hòa bình khó có thể đạt được tại quốc gia này".

Trong khi đó, Tổng thống Hadi kêu gọi người dân nổi dậy chống lại lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn. Trong bài phát biểu được truyền hình trực tiếp trên kênh truyền hình nhà nước al-Arabiya của Saudi Arabia, Tổng thống Hadi cũng kêu gọi mở đầu một giai đoạn mới trong cuộc chiến chống lại phiến quân Houthi.

Bà Catherine Shakdam, chuyên gia phân tích chính trị đồng thời là Giám đốc Viện Nghiên cứu Trung Đông Shafaqna cho rằng, cái chết của cựu Tổng thống Saleh có thể dẫn đến một vụ thảm sát hay đẩy Yemen xuống vực thẳm chiến tranh, cũng như việc thiếu vắng ông Saleh gần như sẽ không thể xây dựng những cầu nối thu hẹp bất đồng giữa các bên tham chiến tại quốc gia Tây Nam Á này. Phát biểu với báo giới, bà Shakdam nêu rõ: "Tình hình sẽ nhanh chóng dẫn tới một cuộc thảm sát. Tôi nhấn mạnh vào từ "thảm sát" bởi tôi tin rằng đây là cái chúng ta sẽ phải chứng kiến tại Yemen trừ khi mọi thứ được giải quyết chóng vánh. Tình hình đã vượt khỏi tầm kiểm soát và quá nhiều cầu nối đã bị thiêu rụi".

Theo chuyên gia trên, việc cựu Tổng thống Saleh bị sát hại sẽ gần như không thể diễn ra cuộc đàm phán về hành lang nhân đạo hoặc bất kỳ giải pháp nào cho quốc gia bị chiến tranh tàn phá này - nơi hai bên tham chiến "vô cùng căm ghét nhau". Bà Shakdam lưu ý rằng, mặc dù ông Saleh thường phải chịu nhiều chỉ trích về những cáo buộc tham nhũng nhưng "ông đã dẫn dắt Yemen vượt qua những giai đoạn khó khăn", duy trì thế cân bằng địa chính trị giữa Saudi Arabia với các cường quốc khác trong khu vực cũng như "tính toán viễn cảnh rất rõ ràng cho tương lai chính trị của Yemen".

AN BÌNH