2 năm sau khi chỉ huy quân nổi dậy Burhan Wani bị các lực lượng chính phủ Ấn Độ giết chết tại khu vực tranh chấp Kashmir, Thung lũng Kashmir đã thay đổi theo nhiều cách - từ gia tăng bạo lực đến bất ổn ngày càng tăng.

Một binh sĩ bán quân sự Ấn Độ đứng gác trên một con đường ở Srinagar, Kashmir. Ảnh: Diplomat

Cái chết làm hồi sinh phong trào nổi dậy

Wani bị bắn chết trong cuộc đấu súng ở Nam Kashmir vào ngày 8-7-2016, kéo theo cuộc nổi dậy dân sự khiến hơn 120 dân thường thiệt mạng.

Cuộc nổi dậy không kết thúc trong vài tuần hoặc vài tháng sau đó. Nó vẫn tiếp tục, với các sắc thái khác nhau. Tác động của việc giết Wani có lẽ là sự thay đổi đáng kể nhất trong thung lũng này từ cuối những năm 1980. Nhiều người cho rằng, ngôi mộ của Wani thậm chí còn có ảnh hưởng nhiều hơn so với khi y còn sống. Tình hình hiện tại chứng minh tuyên bố đó; sự nổi tiếng của y đã tăng lên theo cấp số nhân kể từ khi qua đời.

Trước kỷ niệm lần thứ hai cái chết của Wani, chính phủ Ấn Độ áp đặt lệnh giới nghiêm và những hạn chế tại Tral - quê hương của y, nằm cách thủ phủ Srinagar ở miền Nam Kashmir 60km. Ngay cả cha của Wani, ông Muzaffar Ahmad Wani, hiệu trưởng một trường trung học cấp cao của chính phủ, vẫn không thể tin cái chết của con trai ông lại tác động lớn như vậy tại Kashmir. Ông không biết, trong khi con trai của ông bị chôn bởi hơn 200.000 người, những người đến từ khắp nơi trên thung lũng, giới trẻ đã xuống đường tham gia vào các cuộc đụng độ với các lực lượng chính phủ. Ngày hôm sau, 19 dân thường bị lực lượng an ninh bắn chết trong các cuộc đụng độ, gây ra cuộc nổi dậy dân sự chống chính phủ kéo dài một tháng, khiến hơn 120 người thiệt mạng.

Cái chết của Burhan  - điều mà chính phủ nghĩ là sự chấm dứt của một chỉ huy quân nổi dậy - sinh ra một Kashmir mới. Một thế hệ giận dữ, kịch liệt chống lại sự cai trị của Ấn Độ, sẵn sàng đối đầu với cái chết. Với tư cách là một chỉ huy, Wani đã hiện đại hóa phong trào nổi dậy. Ngày càng nhiều thanh niên gia nhập lực lượng của y. Sau khi y chết, phong trào càng lớn mạnh, Nam Kashmir đã trở thành một điểm nóng nổi dậy mới.

Trong năm 2017, hơn 207 phần tử nổi dậy đã thiệt mạng trong "Chiến dịch Toàn diện" của chính phủ (OAO) và hơn 81 dân thường cũng bị bắn chết. Nhiều người trong số những dân thường này đã đến các địa điểm đấu súng để giúp các phần tử nổi dậy bị mắc kẹt trốn thoát. Theo số liệu chính thức, đã có 167% số vụ giết người dân sự trong năm 2017 so với năm 2015, và tăng 6,21% về số vụ khủng bố quân sự so với năm 2016. Số lượng các chiến binh bị giết tăng 42%.

Trong 3 năm qua (2015, 2016 và 2017), hơn 300 thường dân đã bị các lực lượng chính phủ giết hại trong nhiều hoạt động khác nhau. Những vụ giết người liên tục khiến nhiều thanh niên tham gia vào cuộc chiến. Cho đến nay, hơn 100 thanh niên cầm súng chống lại quân chính phủ. Cái chết của Wani làm sống lại phong trào chống lại Ấn Độ tại Kashmir trong 2 năm qua.

Mất kiểm soát chính trị

Khi phong trào nổi dậy mạnh lên, chính trị nội bộ của Thung lũng Kashmir cũng rơi vào hỗn loạn. Sau cuộc bầu cử năm 2014, đảng Bhartiya Janta BJP do Thủ tướng Narendra Modi lãnh đạo, một đảng cánh hữu, ủng hộ Hindu, đã xâm nhập vào khu vực với tư cách là một đối tác liên minh với đảng Dân chủ Nhân dân khu vực (PDP) để thành lập chính phủ. Chính phủ liên minh không được lòng dân khiến Kashmir bị phân chia thành nhiều khu vực.

Khi BJP và PDP cùng nhau thành lập chính quyền, nhiều người mong muốn PDP sẽ phát triển chính trị quan trọng đối với Kashmir. Tuy nhiên cách tiếp cận của BJP đối với Kashmir - một phản ứng quân sự đối với bất kỳ người đồng chính kiến nào - đã phản tác dụng. Việc BJP phản đối các cuộc đàm phán với Pakistan, nước cũng tuyên bố chủ quyền khu vực, hoặc các nhà lãnh đạo ủng hộ tự do, đã tiếp tục mở rộng khoảng cách giữa New Delhi và Srinagar.

Khi Mehbooba Mufti trở thành thủ hiến của khu vực, sự tức giận trong giới trẻ tăng lên. Vào ngày 19-6-2018, BJP cuối cùng rút khỏi chính phủ liên minh. Sự tan rã xảy ra vài ngày sau khi New Delhi ban bố lệnh ngừng bắn nhân tháng Ramadan để tiếp tục các hoạt động chống khủng bố tại đây. "Đã có khủng bố ở mức cao trong Thung lũng Kashmir - sự cực đoan đang gia tăng với tốc độ nhanh. Quyền đối với cuộc sống và tự do ngôn luận đang gặp nguy hiểm", lãnh đạo BJP Ram Madhav, cho biết. Với sự sụp đổ của chính quyền, khu vực này đã bị xé nát về mặt chính trị. Các nhà lập pháp được bầu của PDP nổi dậy chống lại chính sách của Mufti, mở đường cho một chính phủ liên minh mới có thể gây bất lợi cho tranh chấp kéo dài.

Sự thay đổi chính sách Kashmir của BJP được xem là chuẩn bị cho cuộc tổng tuyển cử vào năm 2019 sắp tới. Mục tiêu của ông Modi là giành chiến thắng trong cuộc bầu cử thông qua các chính sách của chính phủ đối với Pakistan và tình hình ở khu vực Kashmir. Tuần trước, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Rajnath Singh nói rằng, BJP đang hướng tới việc khơi dậy nguyện vọng và hy vọng mới của người dân. "Giấc mơ về một Jammu và Kashmir phát triển và thịnh vượng sẽ được thực hiện khi hòa bình đến với khu vực", ông nói thêm.

Nhưng giới phân tích cho rằng, hòa bình trong khu vực dường như không thể có trước cuộc tổng tuyển cử năm 2019.

AN BÌNH (Theo Diplomat)