(Cadn.com.vn) - Sinh thời, cựu Quốc vương Norodom Sihanouk đã ấn hành 6 cuốn sách mang tính chất hồi ký kể lại những thăng trầm cuộc đời hoạt động của ông gắn liền với giai đoạn lịch sử cận đại đất nước Campuchia. Trong số đó, đáng chú ý là  tập "Hồi ký Sihanouk - những lãnh tụ thế giới mà tôi từng biết"" (Sihanouk Reminisces: World Leaders I have known" (Nhà xuất bản "Editions Duang Kamol", Bangkok, 1990) do ông viết chung cùng nhà báo Mỹ Bernard Krisher, tập hợp lại những hồi ức của Hoàng thân Sihanouk về những nhân vật thế giới mà ông từng quen biết và chịu ảnh hưởng sâu sắc.

Qua tập hồi ký này, chúng ta sẽ có dịp gặp gỡ một số nhà lãnh đạo phương Tây đến từ Trung Quốc, Châu Á, Châu Phi và các nước Arab như: De Gaulle, Chu Ân Lai, Mao Trạch Đông, Sukarno, Nasser, Nehru, Tito... mà mục đích chính là sức hấp dẫn và đức tính của lãnh tụ và tình bạn, chứ không mang tính chính trị, bởi nó được xem là một tặng vật nhỏ của Hoàng thân Sihanouk để tỏ lòng kính trọng với những người bạn đã qua đời.

Sách được sắp xếp các chương theo đúng trình tự những người mà Hoàng thân đã gặp. Do đó Charles de Gaulle (1980-1970) được nhắc đến đầu tiên. Tướng De Gaulle, qua cái nhìn của Sihanouk là: "con người ưu tú nhất trong số tất cả những người Pháp, đã không bao giờ không nhớ đến tôi, ngay cả trước khi ông qua đời", đồng thời: "là một con người nghiêm túc và rất nhạy cảm, nhưng hơi kỹ tính và tuyệt nhiên không có tham vọng cá nhân. Mối bận tâm duy nhất của ông là nước Pháp". Một trong những nhân vật ấn tượng và thú vị nhất với Hoàng thân Sihanouk, có lẽ là Achmed Sukarno (1901-1970). Bởi: "Sukarno yêu mến đất nước Campuchia và đã viếng thăm chúng tôi năm lần trong vòng sáu năm, từ 1959 đến 1965 - nhiều hơn bất kỳ lãnh tụ nào khác"; "ông ta đặc biệt yêu thích Phnôm Pênh, Angkor, Sihanouville... và thường quở trách các thành viên trong phái đoàn của ông rằng tại sao họ lại không thể để cho Jakarta sạch và đẹp như Phnôm Pênh"... Bên cạnh đó, số phận đã gắn bó Sukarno- Sihanouk nhiều hơn nữa trong những năm 1950 và 1960, khi chính sách đối ngoại xét về bề ngoài, cả hai đều giống nhau: chống thực dân, chống đế quốc và ủng hộ miền Bắc Việt Nam trong cuộc chiến đấu giải phóng, thống nhất đất nước. Đoạn kết về chương Sukarno, ông viết: "Nếu như có hai quốc trưởng hoàn toàn khác nhau trong phong cách của họ, thì đó chính là De Gaulle và Sukarno - mặc dù cá nhân tôi đều quý trọng, coi cả hai như người bạn và người thầy".    

Cựu Tổng thống Indonesia Suharto (trái) hội đàm với Hoàng thân  Norodom  Sihanouk (phải) tại điện Merdeka ở Jakarta ngày 3-6-1991.

Trong phần mở đầu tập sách, Hoàng thân Sihanouk viết: "Tôi thích những ông Hoàng cộng sản của tôi. Nếu họ có thể sống như họ đã sống và vẫn là những người cộng sản tốt, thì tôi hoàn toàn yên tâm". Dẫn chứng điều này, rõ ràng hơn cả là với Nicola Ceausecu (1918-1989), nhà lãnh đạo Rumani. Năm 1972, trong chuyến thăm chính thức Rumani, Sihanouk nhận thấy: "Ở thành thị cũng như ở nông thôn, tôi thấy người dân Rumania cởi mở tự nhiên, vui vẻ và hoạt bát. Rõ ràng là họ thích lãnh tụ của họ, Nicola Ceausecu, và hoàn toàn tự nhiên, họ chào ông bạn tôi với những vòng tay rộng mở ở bất cứ nơi nào ông tới". Thế nhưng, đến năm 1982 và sau đó là chuyến thăm cuối cùng của Hoàng thân Sihanouk vào năm 1987, hai năm trước cái chết bi thảm của Ceausecu, ông thật ngạc nhiên khi thấy một nước Rumania bị bần cùng hóa và đổ nát so với một thập kỷ trước đó. Thậm chí, người dân trên hè phố "không muốn nhìn đoàn xe chúng tôi và nhiều người quay lưng lại với Ceausecu thay vì hoan hô ông như trước đây".

Với Sékou Touré (1922-1984), Tổng thống đầu tiên của Guinea - quốc gia nói tiếng Pháp được độc lập đầu tiên của Châu Phi, Hoàng thân dành cho ông những cảm tình: "vừa là bạn, vừa là anh em, là một lãnh tụ mà người đời vừa tôn kính vừa nguyền rủa". Tình bạn này của hai người được vun đắp bởi sự giới thiệu của Tổng thống Sukarno. Đáng nói hơn nữa, Sihanouk kể lại một kỷ niệm sâu sắc về tình bạn với gia đình Sékou Touré trong những ngày tháng lưu vong, đầy khốn khó: "Trong một chuyến thăm, khi vợ tôi rời Guinea đi Bắc Kinh, bà Andrée (phu nhân Touré) rất đáng yêu đã khuyên Monique đọc quyển sách "đặc biệt hay này" do chồng bà viết". Vài tháng sau, bà Monique và Hoàng thân bất ngờ phát hiện giữa những trang sách là món quà 5.000 USD mà Adrée đã tặng cho họ... 

Cựu Tổng thống Pháp Charles de Gaulle và cựu Quốc vương Sihanouk ký hiệp ước hữu nghị Pháp - Khmer tại Hoàng cung ở Phnom Penh ngày 2-9-1966, nhân chuyến thăm chính thức của ông de Gaulle tới Campuchia.

Với tư cách là cộng tác viên thực hiện tập "Hồi ký Sihanouk", nhà báo Mỹ Bernard Krisher chỉ viết duy nhất một chương về Sihanouk. Ông cho biết, lần đầu ông gặp gỡ Hoàng thân vào năm 1963, qua sự giới thiệu của Tổng thống Sukarno, nhưng mãi đến tháng 7-1988, mới có cơ hội được mời tham gia thực hiện tập sách này. Theo Bernard Krisher: "Campuchia giống như một tủ kính,  khi Hoàng thân phải nói một cách mộc mạc với mọi người về những gì đang xảy ra. Chẳng hạn, bản tin hằng ngày của Hãng Thông tấn Khmer có nhiều độc giả AKP đã đăng một danh sách đầy đủ từ những mặt hàng nhập khẩu của nước ngoài đến số lượng những cuộn phim Kodak và những chai rượu Perrier. Người Campuchia, dưới thời Sihanouk, được sống trong một tủ kính tuyệt vời-và không ai có thể ném đá vào cái tủ kính đó". Chính vì vậy: "Sihanouk, để bảo vệ sự độc lập của Campuchia, đã sáng tạo ra và hoàn thiện để đưa ra những tuyên bố không thể đoán trước được... Ông có thể bất ngờ thay đổi ý nghĩ của mình hằng ngày, nhưng sự hay thay đổi như vậy là một chiến thuật để tồn tại đối với người lãnh đạo của một nước nhỏ dễ bị các siêu cường lôi kéo mà các siêu cường thường theo đuổi một cách ích kỷ các lợi ích dân tộc của họ, như họ đã làm ở Campuchia. Giống như một nghệ sĩ xiếc biểu diễn trên dây, luôn phải tự giữ thăng bằng trên sợi dây đang đu đưa. Sihanouk đã và đang phải tỉnh táo hằng ngày để tự điều chỉnh cho phù hợp với tình hình đang thay đổi".

Trần Trung Sáng