Trong một tuần đầy biến động, giá dầu Brent kỳ hạn đã tăng 11% kể từ khi Israel tấn công Iran. Đà tăng này được dự báo sẽ còn tiếp diễn, sau khi cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhận của Iran tại Fordow, Natanz và Esfahan đã làm gia tăng đáng kể căng thẳng trong một khu vực chiếm tới 1/3 sản lượng dầu mỏ toàn cầu.

Theo ông Saul Kavonic, một nhà phân tích năng lượng tại MST Marquee, nhiều điều sẽ phụ thuộc vào cách Iran phản ứng trong thời gian tới, và giá dầu có thể tăng lên ngưỡng 100 USD/thùng nếu Iran đáp trả như những lời đe dọa trước đó của họ. Ông nói thêm rằng cuộc tấn công của Mỹ có thể khiến xung đột lan rộng, trong đó có khả năng Iran đáp trả bằng cách nhắm vào các lợi ích của Mỹ trong khu vực, như các cơ sở hạ tầng dầu mỏ ở những nơi như Iraq, hoặc gây cản trở hoạt động di chuyển qua eo biển Hormuz.

Việc Quốc hội Iran ngày 22-6phê chuẩn việc đóng cửa eo biển Hormuz sẽ gây ra tác động sâu rộng đến thị trường năng lượng toàn cầu. Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc có đóng eo biển Hormuz hay không trong những ngày tới. Dù từng nhiều lần đe dọa phong tỏa tuyến hàng hải chiến lược này, nhưng Iran cho đến nay vẫn chưa hiện thực hóa tuyên bố. Tuy nhiên, nếu điều đó xảy ra, tác động sẽ không chỉ dừng lại ở khu vực mà còn lan rộng ra toàn cầu, đặc biệt là thị trường dầu mỏ.

Eo biển Hormuz là tuyến đường biển duy nhất nối Vịnh Ba Tư với đại dương và là nơi có các nhà sản xuất dầu lớn như Iran, Saudi Arabia, Iraq, Kuwait và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Đây là tuyến hàng hải chiến lược, nơi vận chuyển khoảng 20% sản lượng dầu toàn cầu mỗi ngày. Năm 2024, khoảng 20 triệu thùng dầu/ngày đã được vận chuyển qua tuyến đường này. Ngoài dầu mỏ, khí đốt hóa lỏng (LNG) cũng là mặt hàng chiến lược được vận chuyển qua eo biển này. Qatar, một trong những quốc gia xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới, vận chuyển gần như toàn bộ sản lượng LNG của mình qua Hormuz.

Theo các nhà phân tích, nếu hoạt động vận tải qua eo biển Hormuz bị gián đoạn hoặc dừng hoàn toàn, nước chịu ảnh hưởng đầu tiên chính là Iran. Với nền kinh tế dựa nhiều vào xuất khẩu dầu, đặc biệt sang Trung Quốc (mua hơn 70% lượng dầu Iran) và Ấn Độ, bất kỳ gián đoạn nào cũng khiến nguồn thu của Tehran sụt giảm nghiêm trọng. Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất và gần như “người đỡ đầu kinh tế” của Iran, chắc chắn sẽ gây áp lực buộc Iran không làm tổn hại đến dòng chảy dầu. Oman, quốc gia duy trì quan hệ hòa bình với Iran, cũng sẽ phản đối kịch liệt nếu Tehran gây bất ổn tại eo biển. Chưa kể, nền kinh tế trong nước Iran đang suy yếu với lạm phát cao và biểu tình âm ỉ. Nếu chặn eo biển, giá cả leo thang và các khoản thu giảm mạnh có thể khiến tình hình xã hội bùng nổ, đe dọa đến chính sự tồn tại của chính quyền ở Tehran.

Nhiều chuyên gia cảnh báo giá dầu có thể vượt ngưỡng 100 USD/thùng nếu căng thẳng lan rộng, đặc biệt trong kịch bản Iran đóng cửa eo biển Hormuz. Ông Saul Kavonic, chuyên gia năng lượng tại MST Marquee cảnh báo: “Nếu eo biển Hormuz bị đóng hoàn toàn trong vài tuần, giá dầu có thể chạm lại mức đỉnh 2022 và vượt ngưỡng 100 USD/thùng. Ngay cả khi chỉ bị gián đoạn một phần, thị trường vẫn sẽ chịu cú sốc nghiêm trọng”.

Hậu quả trực tiếp là nguy cơ thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng tại châu Âu, đặc biệt ở các nước đang phụ thuộc mạnh vào nhiên liệu Trung Đông như Đức, Italy, Tây Ban Nha hay Hy Lạp. Theo phân tích của ông Claude Moniquet, chuyên gia an ninh và cựu sĩ quan tình báo Pháp, việc đóng cửa eo biển Hormuz sẽ là “một thảm họa đối với châu Âu”. Trong kịch bản xấu nhất, giá dầu có thể vượt mốc 130 USD/thùng, kéo theo làn sóng lạm phát mới tại khu vực đồng Euro. Giá năng lượng tăng sẽ làm tăng chi phí sản xuất, chi phí vận tải và sinh hoạt, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành công nghiệp chủ chốt như sản xuất, nông nghiệp và logistics. Khả năng tiêu dùng của người dân suy giảm, trong khi chính sách lãi suất của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ chịu sức ép duy trì ở mức cao – cản trở các kế hoạch phục hồi kinh tế hậu đại dịch và xung đột Ukraine.

Cuối cùng, phong tỏa eo biển Hormuz không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn có thể kích hoạt các phản ứng quân sự từ Mỹ, lực lượng hải quân EU và các quốc gia Vùng Vịnh. Một cuộc đụng độ lớn giữa Iran và liên quân phương Tây có thể kéo theo Pháp hoặc Anh – những nước đang duy trì hiện diện hải quân trong khu vực – thực hiện nghĩa vụ theo Hiệp ước NATO, khiến châu Âu bị cuốn sâu vào một cuộc chiến khu vực mới.

Trong diễn biến liên quan, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio hôm 22-6 đã kêu gọi Trung Quốc gây sức ép buộc Iran không được đóng cửa eo biển Hormuz.“Tôi khuyến khích chính phủ Trung Quốc tại Bắc Kinh gọi cho họ (Iran), vì Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào eo biển Hormuz để nhập khẩu dầu”, ông Rubio phát biểu với Fox News.Trung Quốc hiện là khách hàng mua dầu lớn nhất của Iran và vẫn duy trì mối quan hệ thân thiện với Tehran.

AN BÌNH