Ông Lê Như Anh- Trưởng thôn Phước Hậu, xã Hòa Nhơn, H. Hòa Vang, TP Đà Nẵng chép miệng khi chúng tôi hỏi chuyện về thôn: "Cái thôn ni, không biết nói ra răng, tên Phước Hậu mà đụng cái chi cũng khổ...!".

Mười mấy năm về trước, ngôi làng nhỏ có tên Phước Hậu  nằm dưới chân dãy núi Phước Tường, ngoảnh mặt về hướng Tây Nam, trù phú, yên bình, cây trái sum suê xanh mướt, nhưng bây giờ chẳng bao giờ có lại được như ngày xưa... Ông Anh trăn trở với tôi như thế. 10 năm qua, bao quanh làng là cả chục mỏ khai thác đất, đá. Hàng ngày, hàng đêm tiếng nổ mìn phá đá, bụi đất, bụi đá bay ngập trời, rồi cả nghìn lượt xe trọng tải lớn chở đất đá rầm rập qua thôn mỗi ngày, biến ngôi làng trù phú năm xưa trở nên xơ xác... Đến năm 2017, các mỏ khai thác đất, đá đã hết thời gian cấp phép, đóng cửa, nhưng vẫn còn đó bao hệ lụy... Điều dễ nhận thấy là hơn 12ha ruộng màu mỡ của thôn năm xưa, bây giờ bỏ hoang cỏ dại ngút ngàn, có chăng chỉ còn vài diện tích nhỏ có thể trồng vài vạt bắp vào mùa mưa. Nguyên nhân rất đơn giản, nguồn nước trong lành tưới tiêu cho hơn 12ha ruộng ấy nằm trên khe núi Phước Tường đã bị một mỏ khai thác đá, chèn lấp cả hàng nghìn m3 đất đá, chặn kín dòng, đến mức không còn có thể dùng cách nào khai thông được nữa. Chưa hết, bãi tập kết than của Cty than Đông Bắc cũng nằm ngay trên đầu nguồn nước, mỗi mùa mưa đến, nước thải từ bãi than tràn xả xuống...

Dòng nước đen ngòm đầy hóa chất của than đá tràn vào các thửa ruộng, gây ô nhiễm nguồn nước, đến cây cỏ cũng chết khô,  thấm sâu vào lòng đất. Vậy là hơn 12ha ruộng đành bỏ hoang. Năm 2017, thôn có đề xuất UBND xã, Phòng Nông nghiệp huyện đầu tư cho một cái máy bơm nước, trị giá khoảng 15-20 triệu đồng gì đó, để bơm nước từ nguồn nước đã bị chặn kín dòng chảy trên núi Phước Tường xuống đồng ruộng. Nhưng chờ mãi vẫn không thấy ý kiến phản hồi, vậy là ruộng vẫn đành bỏ hoang...! Ruộng đất bỏ hoang, nguồn nước ô nhiễm, đến chăn nuôi cũng không phát triển nổi, cả thôn trước đây có tới mấy trăm con bò, thời gian qua, chẳng hiểu sao cứ ngã bệnh, rồi lăn ra chết dần. Con heo, con gà cũng chẳng nuôi nổi... Thôn có 75 hộ, người khỏe thì đi làm công nhân cho doanh nghiệp sản xuất gạch gần thôn, hoặc đi làm thuê làm mướn,  người già tuy còn chút sức lao động, phụ nữ đành ngồi chơi không, chẳng có việc gì làm khi ruộng đất không thể canh tác. Cả thôn đến bây giờ vẫn chưa có một lớp mẫu giáo, hàng chục em nhỏ ngày nắng cũng như mưa, cha mẹ vẫn phải vượt hơn 3km sang gửi nhờ ở trường mầm non bên thôn Phước Thái, hoặc phải cắt cử một lao động ở nhà trông con, trông cháu...

Đúng là đụng tới đâu cũng thấy khổ, nhưng chưa hết, thôn nằm trong diện quy hoạch, mới đầu năm 2018 đây đã có công bố chính thức, thôn nằm trong quy hoạch Cụm Công nghiệp Hòa Nhơn giai đoạn 2018-2020, dự kiến đến năm 2030. Vậy là theo quy định, tất cả nhà cửa, đất đai không được mua bán, sang nhượng, chuyển đổi, không được xây dựng mới, muốn sửa chữa phải xin phép chính quyền và ngành chức năng... Ông Anh cho biết, trên thực tế, hiện nay gần như 100% nhà cửa người dân trong thôn là nhà tạm, không một ngôi nhà nào có thể chịu được gió bão cấp 5 cấp 6, chứ đừng nói là trú bão, không biết quy hoạch sẽ kéo dài đến bao giờ, chứ như hiện nay thì lo ngại quá...

Đúng là nhiều cái khổ quá, nhưng có lẽ cái khổ hiện hữu, thiết thực nhất hiện nay là vấn đề thiếu nước sinh hoạt. Như trên đã nói, 100% nguồn nước, giếng nước của thôn đã bị chặn dòng, ô nhiễm, đầu năm 2017, dự án nước sạch đã về tới thôn. Nhưng chẳng hiểu đường ống cung cấp nước không đồng bộ, hay lỗi kỹ thuật thế nào, nước cứ phập phà phập phù, lúc mạnh lúc yếu, lúc trong lúc đục...

Theo chân ông Anh đi vòng quanh thôn, bà con đều cho biết, nước sạch chỉ có vào buổi sáng, đến chiều thì "tịt" hẳn, đến 8 giờ tối mới có lại. Gia đình nào mà không có bồn, bể chứa cho chắc chắn, đảm bảo, sau giờ lao động buổi chiều về nhà, nhất là ngày nắng nóng thì thật là khổ cho việc sinh hoạt. Nguồn nước sạch "tậm tịt" như vậy, nhưng gần 2 năm qua vẫn còn đến gần 20 hộ trong thôn vẫn chưa có nguồn nước sạch. Nằm ngay giữa thôn, 4 gia đình chị Phạm Thị Xê, các ông Phan Văn Ca, Phan Văn Mẫn, Phạm Nghiệp gần 20 nhân khẩu phải sử dụng chung một cái giếng. Vào ngày nắng nóng, 4 chiếc máy bơm cùng bơm chỉ chưa đầy 30 phút là nguồn nước dưới giếng cạn trơ đáy... Các gia đình chưa có nguồn nước sạch bên cạnh, giếng đều bị ô nhiễm phải đi xin nước hàng xóm ở các  hộ đã có hệ thống cung cấp nước sạch. Tôi hỏi ông Anh, lý do vì sao các hộ dân này chưa có hệ thống cung cấp nước sạch? Ông Anh cho biết, người dân đã kiến nghị nhiều lần rồi, nhưng đơn vị cung cấp nước sạch cho biết hiện nay còn thiếu đường ống dẫn nước, nên chưa thể lắp đặt? 

Chia tay xóm nhỏ trong buổi sáng đầu thu, bên tai tôi vẫn văng vẳng lời ông Trưởng thôn Phước Hậu: "Đến bao giờ được trở lại như xưa...".

Hồng Thanh