Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa công bố báo cáo dài 120 trang liên quan đến kết quả điều tra chung với Trung Quốc về nguồn gốc đại dịch COVID-19. Báo cáo đang tạo ra một cuộc tranh luận gay gắt giữa Trung Quốc và phương Tây.

Các chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tới Vũ Hán điều tra nguồn gốc dịch COVID-19. Ảnh: Reuters

Virus không rò rỉ từ phòng thí nghiệm

Bản báo cáo là kết quả điều tra phối hợp giữa nhóm chuyên gia do WHO dẫn đầu và giới chức Trung Quốc trong chuyến điều tra tại tâm dịch Vũ Hán để xác định nguồn gốc của virus SARS-CoV-2. Nhóm chuyên gia của WHO đã kết thúc chuyến nghiên cứu kéo dài 1 tháng tới Vũ Hán, nơi ghi nhận các trường hợp mắc COVID-19 đầu tiên hồi tháng 12-2019. Vào tháng trước, các chuyên gia này cũng đã đến khảo sát một số địa điểm ở thành phố bị nghi ngờ là nơi gây ra đại dịch COVID-19, bao gồm một khu chợ hải sản và phòng thí nghiệm bảo mật cao BSL-4 ở Viện Virus học Vũ Hán.

Báo cáo không đưa ra một kết luận chắc chắn nào, nhưng đánh giá về mức độ có thể xảy ra với 4 giả thuyết chính. Theo báo cáo, giả thuyết virus SARS-CoV-2 "nhiều khả năng" lây sang người từ một động vật trung gian là một động vật hoang dã bị bắt và nuôi trong trang trại. Tuy nhiên, báo cáo chưa chỉ ra được đây là loài vật nào. Một kịch bản có thể xảy ra nữa là truyền virus trực tiếp từ một loài động vật mang virus Corona sang người. Hai kịch bản còn lại không có khả năng xảy ra: lan qua thực phẩm đông lạnh và rò rỉ từ phòng thí nghiệm. Kịch bản rò rỉ từ phòng thí nghiệm được WHO coi là giả thiết ít khả năng xảy ra nhất. Báo cáo cũng cho rằng, virus lây lan trên người không quá 1-2 tháng trước khi nó được phát hiện vào tháng 12-2019. Trước đó, một số ý kiến cho rằng, virus SARS-CoV-2 đã âm thầm lây lan "nhiều tháng" trước khi được phát hiện ở Vũ Hán.

Cần điều tra kỹ lưỡng hơn

Trong buổi họp báo ngày 30-3, Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus hoan nghênh báo cáo vừa được công bố sau nhiều lần trì hoãn. Ông Tedros nói báo cáo "giúp chúng ta nâng sự cao hiểu biết” về Covid-19. Tuy nhiên, báo cáo do các chuyên gia quốc tế được WHO chỉ định cùng đối tác Trung Quốc phối hợp biên soạn đã không đưa ra bất kỳ kết luận chắc chắn nào.

Báo cáo chỉ xếp hạng một loạt giả thuyết từ mức “cực kỳ khó có thể xảy ra” cho đến “rất có thể xảy ra”. “Nhóm chuyên gia kết luận giả thuyết virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm là ít có khả năng xảy ra nhất. Tuy nhiên, chúng ta cần phải điều tra sâu hơn giả thuyết này”, ông Tedros nói. "Quan điểm của WHO là tất cả các giả thuyết vẫn để ngỏ. Báo cáo này là khởi đầu rất quan trọng, nhưng chưa phải là cuối cùng. Chúng ta chưa tìm ra nguồn gốc virus, phải tiếp tục dựa vào khoa học và không bỏ qua bất cứ giả thuyết nào", ông Tedros nói.

Ngoài ra, ông Tedros cho biết, nhóm chuyên gia đã gặp phải những khó khăn trong quá trình tiếp cận dữ liệu thô khi điều tra nguồn gốc Covid-19 tại Trung Quốc. Nhóm chuyên gia của WHO thừa nhận, họ đối mặt với nhiều sức ép, trong đó có cả sức ép chính trị, trong quá trình điều tra, nhưng họ không bao giờ bỏ qua "các yếu tố quan trọng" trong báo cáo. "Tôi đã trao đổi với nhóm chuyên gia và họ bày tỏ những khó khăn gặp phải trong việc tiếp cận dữ liệu thô. Tôi hy vọng các nghiên cứu hợp tác trong tương lai sẽ bao gồm việc chia sẻ dữ liệu toàn diện và kịp thời hơn", Tổng giám đốc WHO nói.

Trung Quốc hoan nghênh, Mỹ phản bác

Trung Quốc đã đánh giá cao nhiệm vụ của các chuyên gia  WHO trong chuyến thăm Vũ Hán, sau khi tổ chức này công bố báo cáo nguồn gốc đại dịch COVID-19. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, Trung Quốc đánh giá cao tính chuyên nghiệp và cách tiếp cận khoa học mà các chuyên gia WHO đã đóng góp vào việc công bố báo cáo sau chuyến thăm Vũ Hán để nghiên cứu nguồn gốc của đại dịch COVID-19. "Chúng tôi nhận thấy rằng WHO đã công bố một báo cáo về nghiên cứu nguồn gốc của virus SARS-CoV-2. Phía Trung Quốc đánh giá cao cách tiếp cận khoa học, tính chuyên nghiệp và nỗ lực của các chuyên gia quốc tế và Trung Quốc đã tham gia nghiên cứu này", Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết.

Trong khi đó, Mỹ và 13 nước đồng minh (trong đó có Anh, Nhật Bản và Australia), đã ra tuyên bố chung phản bác báo cáo của WHO về nguồn gốc đại dịch COVID-19, nói rằng báo cáo  thiếu dữ liệu và mẫu cần thiết. Tuyên bố chung chỉ trích việc điều tra nguồn gốc đại dịch bị trì hoãn và việc nhóm chuyên gia không được tiếp cận đầy đủ dữ liệu thô trong quá trình điều tra. "Mối quan ngại của chúng tôi là nghiên cứu của chuyên gia quốc tế về nguồn gốc SARS-CoV-2 đã bị trì hoãn quá lâu và không được tiếp cận đầy đủ dữ liệu ban đầu cũng như các mẫu xét nghiệm", tuyên bố chung đăng trên trang chủ của Bộ Ngoại giao Mỹ nêu rõ. Tuyên bố chung cũng ủng hộ tiến hành thêm các nghiên cứu, điều tra để xác định cách thức virus lây truyền sang người, đồng thời kêu gọi cam kết mới từ WHO và các nước thành viên về khả năng tiếp cận, minh bạch và kịp thời.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki cho biết, Tổng thống Joe Biden cho rằng người Mỹ xứng đáng được biết thông tin rõ ràng hơn về nguồn gốc đại dịch COVID-19. “Tổng thống Mỹ cho rằng người dân, cộng đồng toàn cầu, chuyên gia y tế, bác sĩ, tất cả những ai đang cứu mạng người, những gia đình đã mất người thân, tất cả đều xứng đáng biết thông tin minh bạch hơn”, bà Psaki nói và kêu gọi Trung Quốc cần cung cấp thêm dữ liệu và câu trả lời. Theo Nhà Trắng, báo cáo của WHO không giúp mọi người hiểu rõ hơn chút nào về nguồn gốc đại dịch so với cách đây 6 tới 9 tháng. Báo cáo cũng không có hướng dẫn hay biện pháp để phòng trách kịch bản tương tự xảy ra trong tương lai.

AN BÌNH