(Cadn.com.vn) - Thật khó khi phải bảo vệ kẻ thù của mình! Nhưng đó lại là vị thế hiện nay của chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama đối với Iran – trong nỗ lực thúc đẩy một hiệp ước lịch sử nhằm chấm dứt thế bế tắc hạt nhân kéo dài 12 năm qua.

Trong động thái cho thấy sự sốt sắng của Mỹ, Ngoại trưởng John Kerry hôm 6-7 cho rằng, “bây giờ là thời điểm” để hoàn tất thỏa thuận hạt nhân lịch sử với Iran.

Tuy nhiên, khi thời hạn chót 7-7 đến gần, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif thừa nhận vẫn còn một số khác biệt giữa Tehran với Nhóm P5+1 về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của quốc gia Hồi giáo.  “Vẫn chưa có gì rõ ràng... vẫn còn một số khác biệt và chúng tôi đang nỗ lực”, ông Zarif nói. Một quan chức Iran cho biết, các cuộc đàm phán có thể tiếp tục diễn ra đến tận ngày 9-7.

Mỹ - Iran trong chặng chạy đua nước rút để tiến đến một thỏa thuận hạt nhân chính thức. Ảnh: Reuters

Xây dựng tình bạn giữa hai cựu thù

Tehran và Washington, từng gọi nhau là “Quỷ Satan” và là thành viên của “Trục ma quỷ” trong suốt 36 năm thù địch. Cả hai thường dùng những lời lẽ lăng mạ hơn là bảo vệ nhau.

Hai nước cắt đứt quan hệ ngoại giao sau vụ Lực lượng cách mạng Hồi giáo Iran bắt giữ 52 con tin trong đại sứ quán Mỹ ở Tehran. Tuy nhiên, Reuters dẫn lời giới phân tích cho rằng, trong nhiều tháng qua, Bộ Ngoại giao Mỹ liên tiếp có những tuyên bố bảo vệ Iran, động thái rõ ràng nhằm ve vãn quốc gia Hồi giáo đi đến một thỏa thuận lịch sử cuối cùng về vấn đề hạt nhân.

Nhưng người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ Marie Harf, hiện là cố vấn của Ngoại trưởng John Kerry cho rằng: “Chúng tôi không bảo vệ Iran mà là đang bảo vệ Kế hoạch hành động chung (JPOA) mà chúng tôi đã đàm phán với Tehran. Hai vấn đề khác nhau hoàn toàn”. JPOA, hay còn gọi là Thỏa thuận ký kết tạm thời giữa Iran và P5+1 vào năm 2014, quy định về việc làm giàu uranium của Iran và cả việc xuất khẩu dầu thô của nước này.

Một quan chức cấp cao Mỹ cũng thừa nhận, việc Nhà Trắng bảo vệ Iran tuân thủ thỏa thuận đã ký là “rất kỳ lạ”. “Iran đang bị chỉ trích khắp khu vực Trung Đông, và Tehran vẫn đang giam giữ “con tin” người Mỹ. Nhưng thực tế, họ tuân thủ JPOA” - quan chức này nói. Những “con tin” mà quan chức này đề cập đến là các công dân Mỹ đang bị giam giữ tại Iran, bao gồm cả phóng viên Washington Post Jason Rezaian, bị cáo buộc tội gián điệp. Mỹ nhiều lần yêu cầu thả tự do cho “các con tin”.

Còn nhiều mâu thuẫn

Đây không phải là lần đầu tiên Washington bảo vệ Iran.

Sau khi IAEA công bố báo cáo cho biết, Iran bắt đầu chuyển uranium vào máy ly tâm tiên tiến duy nhất vào năm ngoái, động thái vi phạm thỏa thuận năm 2013, các nhà đàm phán Mỹ cho biết, đó có lẽ chỉ là tính toán sai của Tehran và rằng họ đã nhanh chóng dừng lại.

Một Hội đồng chuyên gia LHQ giám sát việc tuân thủ lệnh trừng phạt của HĐBA nhiều lần báo cáo rằng, Iran bị nghi mua các thiết bị bị cấm. Nhưng trong báo cáo hàng năm vào tháng 4, hội đồng này cho biết không có thông báo chính thức từ các nước thành viên của LHQ về việc vi phạm lệnh trừng phạt của Iran, và cho rằng, có thể là do các nước cố gắng tránh gây hại cho các cuộc đàm phán hạt nhân đang diễn ra. Bộ Ngoại giao Mỹ phủ nhận cáo buộc Washington che giấu thông tin về việc Iran vi phạm lệnh trừng phạt của LHQ. Nhưng nếu Iran chứng tỏ không tuân thủ JPOA, chính quyền Tổng thống Obama sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc từng bước dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với Tehran để đổi lấy việc kiềm chế các hoạt động hạt nhân của Iran.

Karim Sadjadpour, một chuyên gia Iran tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nói rằng, ông Obama từng làm việc chăm chỉ trong nhiệm kỳ đầu tiên để thuyết phục thế giới thấy sự nguy hiểm của chương trình hạt nhân Iran, nhưng sau đó đảo chiều để đảm bảo một thỏa thuận - nhằm ghi dấu ấn cho nhiệm kỳ II.

Đó phải chăng là nghịch lý trong mối quan hệ  Mỹ - Iran!     

Khả Anh