Người kể chuyện dân gian xứ Quảng

Thứ sáu, 22/05/2015 12:10

(Cadn.com.vn) - Trong danh sách 61 giải thưởng đoạt Giải Văn học Nghệ thuật (VHNT) Đất Quảng lần thứ 2 vừa được UBND tỉnh Quảng Nam công bố, tác giả Phạm Hữu Đăng Đạt là một trong số rất ít tác giả tại Đà Nẵng chuyên viết về văn hóa dân gian đã đạt giải với tác phẩm Sắc bùa xứ Quảng (sách sưu tầm, nghiên cứu). Thế nhưng, tiếc thay Phạm Hữu Đăng Đạt sẽ không kịp có cơ hội để nhận phần thưởng vinh quang đó vào đầu tháng 6 đến, bởi sau một thời gian chiến đấu với bệnh tật, anh đã vĩnh viễn ra đi ngày 17-5 vừa qua.

Phạm Hữu Đăng Đạt tên thật là Phạm Hữu Bốn, sinh năm 1957, quê ở thôn Mỹ Nam, xã Đại Tân, H. Đại Lộc (Quảng Nam); công tác tại Thư viện Khoa học tổng hợp TP Đà Nẵng. Anh là hội viên Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Hội Văn hóa Dân gian, Hội nhà văn TP Đà Nẵng...Tác phẩm đã in: Hương vị Quảng Nam (Nxb Đà Nẵng, 1998), Chuyện làng nghề Đất Quảng (Nxb Đà Nẵng, 2002), Sắc bùa xứ Quảng ( Nxb Đà Nẵng, 2010), Chuyện xưa đất Quảng (Nxb Đà Nẵng, 2012)...

Chân dung anh Phạm Hữu Đăng Đạt.

Hơn 25 năm trước, tôi tình cờ quen Phạm Hữu Đăng Đạt khi anh đang làm công việc chuyên môn tại Phòng địa chí Thư viện Quảng Nam Đà Nẵng (lúc này QN và ĐN chưa chia tách). Cùng chung sở thích viết lách và cùng tâm đắc về đề tài văn hóa Quảng Nam, thế là chúng tôi kết thân. Thỉnh thoảng, gặp nhau ngồi trà lá bên nhau dưới những bóng cây rợp mát trong khuôn viên Thư viện, chúng tôi thường chia sẻ tâm tư và những ước mơ, hoài bão về tương lai. Một lần theo đề nghị của anh, tôi có hứng chí góp ý với anh hai việc, mà về sau nghĩ lại thấy cũng vui vui.

Việc thứ nhất, tôi nói: “Một là, ông rất có lợi thế ngồi ở Thư viện, trên một kho tư liệu về Quảng Nam, mà không phải ai cũng có được điều kiện ấy. Sao ông không viết chuyên sâu luôn về đề tài đất Quảng? Tức viết như một nhà nghiên cứu, chứ không phải những bài báo lớt phớt đọc rồi quên...”. Việc thứ hai: “Cái tên Phạm Hữu Bốn (cũng như Lê Văn A, Hoàng Văn B...) ký dưới mỗi bài viết nghe nó quen thuộc quá, bạn đọc khó ấn tượng. Theo tôi xu thế hiện nay, những cái tên 4 từ như: Trần Trọng Đăng Đàn, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Trường Thiên Lý... rất ăn khách. Nếu được, ông ghép họ Phạm Hữu... của mình cùng tên đứa con đầu chẳng hạn, để thành 4 từ thì chắc là hoành tráng!”. Anh vỗ tay đánh đét, hoan hỉ: “Đúng quá! Con đầu tôi tên Đăng Đạt. Ghép thành Phạm Hữu Đăng Đạt nghe được đó!”.

Câu chuyện đàn đúm qua loa vài phút rồi thôi, tôi không biết những lời góp ý ấy có thực sự ảnh hưởng đến anh hay không. Có điều, không lâu sau đó, cái bút danh Phạm Hữu Đăng Đạt ra đời với những bài viết chuyên sâu văn hóa đất Quảng xuất hiện ngày càng trang trọng trên các tờ báo và tạp chí uy tín cả nước. Năm 1998, tập sách đầu tiên của anh có tên Hương vị Quảng Nam được Nxb Đà Nẵng tập hợp ấn hành. Kế đến, nhiều tập sách khác lần lượt được công bố. Hằng năm, anh cũng nhận được nhiều giải thưởng của các tạp chí địa phương bởi những công trình nghiên cứu về đề tài văn hóa đất Quảng.

Những năm về sau, khi chính thức bước vào con đường nghiên cứu, Phạm Hữu Đăng Đạt dành khá nhiều thời gian cho công việc điền dã. Anh sắm cái máy ảnh tàm tạm, rồi cứ một tháng, vài tuần, hễ có điều kiện là phóng xe chạy về các miền nông thôn. Để có được tập sách “Chuyện làng nghề Đất Quảng” anh kể: “Trong quá trình thâm nhập, tìm hiểu về những làng nghề thủ công truyền thống này, điều thú vị là tôi được các cụ già cao tuổi, những cây đa cây đề thông hiểu chuyện làng đã kể nhiều câu chuyện lý thú, hấp dẫn về sự ra đời của các làng nghề... Đặc biệt, trong quá trình ấy, tôi được bà con cung cấp nhiều câu ca dao, tục ngữ, những bài hát khá hấp dẫn và thi vị phản ảnh mọi mặt đời sống sinh hoạt của người dân quê lam lũ, một nắng hai sương để kiếm miếng cơm manh áo hằng ngày”. Bởi vậy, rải rác trong các tác phẩm để lại của anh có thể được xem là những câu chuyện kể dân gian chân chất, mà vô cùng đặc sắc, ý nhị của quê hương đất Quảng. Anh có lối diễn đạt gần gũi, sống động, dẫn chứng nguồn gốc rõ ràng, khiến người đọc càng đọc, càng thích.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Văn Bổn (tức nhà thơ Tần Hoài Dạ Vũ), thành viên Hội đồng giám khảo xét chọn Giải VHNT Đất Quảng lần thứ 2 cho biết: “Tôi không biết Phạm Hữu Đăng Đạt là ai nhưng qua tập sách Sắc bùa xứ Quảng, tôi có phát biểu đánh giá với anh em trong Hội đồng giám khảo là tập sách này tuy hơi nặng tính báo chí, nhưng rất chuyên sâu đặc trưng văn hóa xứ Quảng, điều mà hiện nay không dễ gặp mấy người kỳ công thực hiện. Bởi vậy, tác phẩm này cần được xem xét đưa vào Giải”.

Thực vậy, so với những cây bút trưởng thành sau năm 1975, Phạm Hữu Đăng Đạt là một trong những tác giả hiếm hoi, cần mẫn, luôn học hỏi tìm tòi, viết không mệt mỏi... Sự ra đi của anh đã để lại một khoảng trống khó có thể bù đắp trong mảng văn học dân gian xứ Quảng. Dù vậy, với riêng tôi, những câu chuyện hồn hậu của anh vẫn sẽ còn đồng hành, vang vọng mãi trên mọi nẻo đường làng quê đất Quảng dấu yêu.

Trần trung sáng