Theo báo cáo mới, Ấn Độ đã một lần nữa đứng đầu danh sách quốc gia có các thành phố có chất lượng không khí tồi tệ nhất thế giới, trong khi các thành phố Trung Quốc tiếp tục cho thấy những cải thiện so với năm trước.

Một tiệm cắt tóc trên con đường đầy bụi và sương mù ở Lahore, Pakistan.  Ảnh: CNN

Theo dữ liệu trong Báo cáo chất lượng không khí thế giới năm 2019 của IQAir AirVisual, 21 trong số 30 thành phố trên thế giới ô nhiễm không khí tồi tệ nhất nằm ở Ấn Độ, 6 thành phố trong số này nằm trong top 10 các thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Ghaziabad, thành phố vệ tinh của thủ đô New Delhi ở phía bắc bang Uttar Pradesh, được xếp hạng là thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với chỉ số Chất lượng Không khí Trung bình (AQI) năm 2019 là 110,2, cao hơn gấp đôi so với mức mà Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ đánh giá là có thể an toàn cho sức khỏe. Hồi tháng 11-2019, một trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng đã được tuyên bố sau khi chỉ số AQI vượt quá 800 ở một số khu vực của New Delhi, gấp hơn ba lần mức "nguy hiểm".

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm trên toàn cầu, chủ yếu là tử vong do các bệnh tim mạch, ung thư và nhiễm trùng đường hô hấp. Ước tính hơn 80% người dân sống ở khu vực thành thị có mức chất lượng không khí vượt quá giới hạn “an toàn” của WHO, trong đó các nước thu nhập thấp và trung bình có nguy cơ cao nhất. "Ô nhiễm không khí gây ra nguy cơ sức khỏe cấp bách nhất đối với dân số toàn cầu", báo cáo của AirVisual cho biết. Nam Á tiếp tục là nơi đáng lo ngại nhất, với 27 trong số 30 thành phố ô nhiễm nhất nằm ở Ấn Độ, Pakistan hoặc Bangladesh.

Khủng hoảng khí hậu và đô thị hóa

Dữ liệu về chất lượng không khí thể hiện "những dấu hiệu rõ ràng cho thấy biến đổi khí hậu có thể trực tiếp làm tăng nguy cơ tiếp xúc với ô nhiễm không khí". Báo cáo của IQAir cho biết, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến chất lượng không khí ở nhiều thành phố do quá trình sa mạc hóa, tần suất cháy rừng và bão cát tăng. Khí thải nhà kính, với việc đốt nhiên liệu hóa thạch là nguyên nhân chính của khủng hoảng khí hậu, cũng là một nguyên nhân khiến không khí bị ô nhiễm.

Nhiều quốc gia vẫn phụ thuộc vào than để sản xuất năng lượng. Chẳng hạn như Trung Quốc là nhà sản xuất và tiêu thụ than lớn nhất thế giới. Làm trầm trọng thêm vấn đề ô nhiễm không khí là nạn đô thị hóa nhanh chóng trong quá trình công nghiệp hóa các thành phố Đông Nam Á, đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với việc quản lý chỉ số PM 2.5. Báo cáo cho biết, thủ đô Jakarta của Indonesia và Hà Nội của Việt Nam lần đầu tiên vượt qua Bắc Kinh trở thành các thành phố thủ đô bị ô nhiễm nhất thế giới. Theo báo cáo, hai thủ đô có mức PM 2,5 hàng năm cao hơn khoảng 20% so với Bắc Kinh. "Các thành phố đang phát triển nhanh cần phải đưa ra lựa chọn nếu họ muốn phát triển một cách bền vững", Yann Boquillod, giám đốc giám sát chất lượng không khí tại IQAir cho biết.

Jakarta là thành phố ô nhiễm nhất Đông Nam Á và là thủ đô ô nhiễm thứ 5 - tăng từ vị trí thứ 10 năm 2018. Jakarta đang trên đường trở thành siêu đô thị lớn nhất thế giới vào năm 2030, với dân số 35,6 triệu người, theo báo cáo của Euromonitor năm 2018. "Sự tăng trưởng nhanh chóng của thành phố trùng khớp với mức PM2.5 tăng cao, khi dân số ngày càng tăng, tình trạng tắc nghẽn giao thông và nhu cầu năng lượng từ than đá cũng cao lên", báo cáo của AirVisual cho biết.

Những điểm sáng

Các thành phố của Trung Quốc đã nhìn thấy sự cải thiện rõ rệt trong những năm gần đây, với mức độ ô nhiễm trung bình giảm 9% từ năm 2018 đến năm 2019. Thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc đã giảm hơn một nửa mức PM 2.5 hàng năm trong thập kỷ qua và đã thoát khỏi danh sách 200 thành phố ô nhiễm nhất thế giới sau những nỗ lực kiểm soát ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, 98% các thành phố của Trung Quốc vẫn vượt quá ngưỡng an toàn của WHO. Bão bụi và cát ở thành phố sa mạc Hotan, phía tây khu vực Tân Cương của Trung Quốc, khiến nó trở thành thành phố ô nhiễm thứ hai thế giới vào năm 2019, với AQI trung bình là 110,1.

Một điểm tích cực khác là việc nhiều quốc gia mở rộng giám sát chất lượng không khí "với số lượng trạm quan trắc tăng hơn 200% kể từ năm trước". Những dữ liệu giám sát là rất quan trọng nhằm thông báo cho cộng đồng về chất lượng không khí mà họ đang thở và giúp giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí trên toàn cầu. Dữ liệu chất lượng không khí công cộng lần đầu tiên được công bố rộng rãi ở Angola, Bahamas, Campuchia, Cộng hòa Congo, Ai Cập, Ghana, Latvia, Nigeria và Syria. Tuy nhiên, báo cáo cho biết, vẫn còn một khoảng cách lớn về dữ liệu chất lượng không khí ở nhiều nơi trên thế giới, có nghĩa là tổng số thành phố vượt ngưỡng 2,5 PM của WHO có thể cao hơn. Ví dụ, Châu Phi, lục địa 1,3 tỷ dân, có chưa tới 100 trạm giám sát cung cấp dữ liệu chất lượng không khí cho công chúng. "Các vị trí thường có mức độ ô nhiễm hạt cao nhất lại có ít dữ liệu giám sát nhất", Frank Hammes, CEO của IQAir cho biết.

AN BÌNH