Tin tốt về hiệu quả của vaccine Covid-19 mang lại niềm hy vọng cho người dân thế giới nhưng cũng khiến hy vọng được tiêm vaccine của những nước nghèo xa vời hơn trong bối cảnh cuộc chạy đua tích trữ vaccine đang diễn ra quyết liệt.

Vaccine Covid-19 của Novavax. Ảnh: AFP

Giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh

Bộ Y tế Israel thông báo trong tổng số hơn 715.000 người được tiêm xong hai mũi vaccine của Pfizer/BioNTech, chỉ có 0,04% dương tính với virus SARS-CoV-2 gây bệnh. Trong số các bệnh nhân này cũng chỉ có 16 người xuất hiện các triệu chứng nặng và phải nhập viện.

Hiện chưa thể so sánh hiệu quả của việc tiêm vaccine tại nước này với hiệu quả do hãng dược phẩm Pfizer công bố khi thử nghiệm, do thời gian theo dõi chưa đủ dài. Tuy nhiên, nguy cơ mắc Covid-19 được đánh giá giảm đáng kể sau khi tiêm hai liều. Israel là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về tỉ lệ tiêm vaccine Covid-19. Với kế hoạch đề ra, hiện nước này đang hoàn thành đợt tiêm nhắc lại và sẽ thực hiện xong toàn bộ chiến dịch chỉ trong vài tháng.

Trong khi đó, một loại vaccine Covid-19 khác của Cty Novavax Mỹ, được Anh mua và thử nghiệm, có hiệu quả gần 90% và chống được các biến thể virus ở Anh và Nam Phi. Kết quả cho thấy, vaccine Novavax đã được thử nghiệm ở giai đoạn cuối trong vài tháng qua, có khả năng bảo vệ cao chống lại biến thể virus SARS-CoV-2 xuất hiện ở Kent, Anh. Vaccine cũng có hiệu quả, mặc dù ít hơn, chống lại biến thể ở Nam Phi.

Vaccine có hiệu quả cao hơn đối với virus SARS-CoV-2 ban đầu là 95,6%; và 85,6% đối với biến thể ở Anh - tổng thể hiệu quả là 89,3%. “Đây là những kết quả ngoạn mục và chúng tôi rất vui mừng vì đã giúp Novavax phát triển loại vaccine này. Hiệu quả chống lại các biến thể mới cũng rất đáng khích lệ. Đây là một thành tựu đáng kinh ngạc sẽ đảm bảo chúng tôi có thể bảo vệ các cá nhân ở Anh và phần còn lại của thế giới khỏi loại virus này” - Clive Dix, người đứng đầu lực lượng đặc trách vaccine Covid-19 của Anh, cho biết.

Chạy đua tích trữ vaccine

Đây được coi là những dấu hiệu tốt lành trong bối cảnh biến thể mới của virus SARS CoV-2 đang không ngừng lây lan. Câu hỏi quan trọng nhất hiện nay là cần phải đảm bảo đủ nguồn cung vaccine cho người dân các nước, trong khi hầu hết các Tập đoàn dược phẩm đều khó có thể gia tăng lượng sản xuất để đáp ứng nhu cầu.

Giám đốc điều hành Pfizer Albert Bourla bày tỏ hy vọng các cam kết vaccine sẽ được giao đúng hạn: “Chúng tôi rất lạc quan rằng có thể cung cấp những liều vaccine như đã cam kết. Khi ký hợp đồng với các nước cũng như cho liên minh chia sẻ vaccine COVAX, chúng tôi đã tính đến việc có thực hiện được cam kết hay không. Hiện chúng tôi đang phối hợp với các cơ quan liên quan và tôi nghĩ rằng đến cuối quý 2, thế giới sẽ có đủ ít nhất vaccine từ Pfizer như đã cam kết”, ông Albert Bourla cho hay.

Những trấn an của Pfizer đưa ra trong bối cảnh cuộc chạy đua tích trữ vaccine đang ngày càng khốc liệt hơn.  Bộ trưởng Y tế liên bang Đức Jens Spahn ngày 30-1 thông báo nước này đang đặt mua vaccine cho năm 2022 phòng trường hợp cần sử dụng để người dân có thể hoàn toàn miễn dịch với các biến thể của virus. Bộ trưởng Spahn nhấn mạnh mục tiêu của Chính phủ liên bang Đức là hoàn thành tiêm chủng cho tất cả mọi người thuộc nhóm nguy cơ cao nhất (trên 80 tuổi) vào cuối tháng 3-2021 và điều này cũng phụ thuộc vào nguồn cung từ hạn ngạch vaccine của châu Âu. Ông cũng cho biết các nhà sản xuất vaccine chủ chốt (Biontech, Moderna và AstraZeneca) đã cam kết chuyển giao cho Đức thêm 5 triệu liều cho tới cuối tháng 2-2021. Cho tới nay, Đức đã nhận được trên 3,5 triệu liều vaccine, trong đó khoảng 2,2 triệu liều đã được tiêm cho dân chúng.

Tuyên bố trên của ông Spahn được đưa ra trong bối cảnh chính phủ các nước châu Âu đối mặt với sự chỉ trích về việc khan hiếm nguồn cung vaccine khi các công ty như AstraZeneca, Pfizer và Moderna đều thông báo cắt giảm lượng vaccine bàn giao cho các nước châu Âu. Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đang đối mặt với đợt phong tỏa thứ hai kể từ tháng 11-2020, trong khi số người được tiêm chủng so với số dân (2,2%) thấp hơn nhiều nếu so sánh với tốc độ tiêm chủng ở Anh (12% dân số), Israel (34%) và Mỹ (gần 7%). Phát biểu ngày 30-1, Bộ trưởng Kinh tế liên bang Đức Peter Altmaier cảnh báo các nhà sản xuất vaccine có thể đối mặt với hậu quả pháp lý nếu không tuân thủ cam kết về số lượng vaccine bàn giao cho Châu Âu.

Trong khi đó, Ủy ban châu Âu (EC) công bố biện pháp nhằm tiến tới giám sát và trong một số trường hợp có thể cấm xuất khẩu vaccine ngừa Covid-19 tại các nhà máy sản xuất đặt tại các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU). Biện pháp của EU chỉ có hiệu lực với các nhà máy sản xuất vaccine ngừa Covid-19 nằm trong các hợp đồng mua bán vaccine đã ký giữa các hãng dược phẩm và EC. Theo đó, các nhà máy thuộc diện này hoạt động trên lãnh thổ các nước thành viên EU sẽ phải xin cấp phép xuất khẩu vaccine cho các nước ngoài khối, đồng thời cung cấp kế hoạch xuất khẩu trước 3 tháng.

Giám đốc phụ trách vấn đề tiếp cận dược phẩm và các sản phẩm y tế của WHO, bà Mariangela Simao cho rằng giải pháp EU đưa ra nằm trong xu hướng rất đáng quan ngại tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho hoạt động cung ứng vaccine toàn cầu.

WHO cảnh báo hiệu quả

Trước việc các quốc gia phát triển đang tích trữ vaccine, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo trong bối cảnh dịch hoành hành mạnh như hiện nay, các nước giàu cần tránh lặp lại sai lầm trong quá khứ về tích trữ dược phẩm và vaccine, cho rằng hành động như vậy sẽ chỉ khiến đại dịch kéo dài.

Ông Ghebreyesus chỉ trích việc các nước giàu tìm cách mua lượng lớn các loại vaccine ngừa Covid-19, khiến số hàng tới tay nước nghèo còn rất ít. Theo ông Ghebreyesus, đại dịch Covid-19 đã phơi bày và khoét sâu tình trạng bất bình đẳng trên thế giới, đồng thời cảnh báo vaccine, công cụ vốn giúp chấm dứt đại dịch, có thể làm trầm trọng hơn tình trạng bất bình đẳng này. Ông nhấn mạnh “chủ nghĩa dân tộc vaccine” có thể đáp ứng các mục tiêu chính trị trong ngắn hạn, nhưng cũng sẽ dẫn đến tầm nhìn ngắn hạn và cuối cùng là thất bại.

WHO cũng tái khẳng định rằng cách thức duy nhất để đánh bại đại dịch và phục hồi kinh tế toàn cầu là đảm bảo các nhóm ưu tiên tại mỗi nước được tiêm phòng. Ông Tedros hối thúc thế giới tránh lặp lại sai lầm trong quá khứ, như với cuộc khủng hoảng đại dịch HIV/AIDS, khi các nước giàu nhận được thuốc gần một thập kỷ trước khi các sản phẩm này có thể mua được tại những nước nghèo hơn.

WHO hiện đang dẫn đầu Cơ chế COVAX, được thiết lập với mục tiêu đặt mua vaccine và đảm bảo số hàng này được phân phối công bằng ra khắp thế giới. Theo kế hoạch, chương trình này sẽ bắt đầu phân phối vaccine trong vài tuần tới.

AN BÌNH