(Cadn.com.vn) - Hội không quy định ngày tháng cụ thể bởi theo lẽ tự nhiên đó là việc của trời đất! Chẳng ai, và không có bất cứ phương tiện nào có thể dự báo được thời khắc cụ thể tiếng sấm đầu tiên trong năm mới xuất hiện. Vì lẽ tiếng sấm xuất hiện bất kỳ nên ngay sau Tết Nguyên đán, đồng bào dân tộc Thái ở miền tây Nghệ An lại háo hức, hồ hởi chuẩn bị cho Hội đón mừng tiếng sấm đầu tiên xuất hiện trong năm mới. Đó không chỉ là tập quán, hơn thế còn là ngày thiêng liêng theo quan niệm của đồng bào Thái tiếng sấm đầu năm như hiệu lệnh của đất trời, khởi đầu cho một năm lao động sản xuất với nhiều may mắn, người già, người trẻ, con cái trong nhà, ai ai cũng khỏe mạnh, siêng năng, hiếu thảo.

 Hội đón sấm, theo tục lệ từ xa xưa, khi có tiếng sấm đầu tiên trong năm rền vang, ấy là lúc bản làng người Thái vào hội. Đầu tiên các ông bố, bà mẹ... với tư cách chủ nhà gọi báo cho con cái, anh em. Chủ nhà đi khắp trong nhà mình, đi đến đâu chủ nhà cũng chạm tay vào các đồ dùng, vật dụng với ý nghĩa “đánh thức” chúng dậy và báo cho chúng biết ông trời đã cho ngày đẹp của năm mới, đồng thời chủ nhà đọc bài khấn cổ truyền bằng tiếng dân tộc mình. Sau nghi lễ đó, do đã chuẩn bị từ trước, mọi thành viên trong gia đình đều được phát một quả trứng gà và lúc này mọi người chưa được phép chải tóc, quét nhà...  tới khi thầy Mo trong Bản gióng lên hồi Cồng thứ nhất báo hiệu cho mọi người tiến hành nghi lễ tại gia của mình. Nhận được hiệu Cồng đó, mọi người ai nấy vui vẻ rửa mặt, rửa trứng gà và cùng nhau đọc bài nguyện cầu cổ truyền bằng tiếng Thái. Tạm dịch nghĩa: ... Ông Trời đã mở cửa cho một ngày đẹp của năm mới. Cầu cho mặt mình được trắng trẻo như trứng gà bóc, được trơn tru như quả dưa, má đỏ hồng như hoa vông tháng chín. Từ trên chín tầng mây, ông trời nhìn xuống cũng thấy đẹp...

Lễ hội đón tiếng sấm đầu năm mới của đồng bào Thái ở miền tây Nghệ An.

Xong việc rửa mặt, rửa trứng, trẻ nhỏ dùng ống nứa rỗng hai đầu để hút nước súc miệng với ý nghĩ  mọi việc sẽ thông suốt, trôi chảy. Sau việc hút nước, trứng gà được luộc chín và ai nấy đều ăn quả trứng phần mình. Kết thúc nghi lễ này, chờ tiếng cồng lần hai của thầy Mo báo hiệu cho bản làng, mọi người ăn mặc tươm tất cùng đến nhà thầy Mo, không quên mang theo vò rượu cần hoặc các lễ vật khác tùy theo khả năng, không phân biệt giàu nghèo. Từ bấy giờ, lễ hội đón tiếng sấm đầu năm chính thức bắt đầu. Thầy Mo, người được coi là cầu nối giữa thần linh với mọi người sẽ cùng già làng, trưởng bản thông qua tiếng sấm nghe được đầu năm để nêu dự đoán về mọi diễn biến của bản làng trong năm mới. Thường do dựa vào kinh nghiệm nhiều năm, các dự đoán cũng khá chính xác và đều mang yếu tố vui vẻ, tốt đẹp tạo sự hoan hỉ phấn khởi cho mọi người. Sự phấn khích càng tăng lên khi các hũ rượu được mở ra cùng những lời cầu chúc cho một năm mới gặp nhiều điều tốt lành.

Sau lễ là hội, hội đón sấm nao nức những điệu Xòe, điệu Khắp uyển chuyển trên nền nhạc cồng chiêng. Đặc biệt không thiếu được trong hội sấm những âm thanh rộn ràng đặc trưng khi cả bản làng sôi nổi cùng gõ chày vào cối gạo thành nhịp làm nên điệu nhạc gõ Tung loỏng (khắc luống) đánh thức cả núi rừng trong niềm vui mừng tiếng sấm may mắn đầu năm của cả bản làng đồng bào Thái.

Không cầu kỳ, lãng phí, không nhuộm màu mê tín dị đoan... có thể nói lễ hội đón tiếng sấm đầu năm của đồng bào Thái là một trong những tập quán ăn Tết cổ truyền mang ý nghĩa tốt đẹp và được truyền nối đến bây giờ với nguyên bản sắc, ý nghĩa khởi nguyên của lễ hội. Có chăng một thay đổi về người chủ lễ  hiện nay đã chuyển giao cho  các già làng, trưởng bản có uy tín điều hành lễ hội. Ngoài tính lễ nghi vốn giản dị và thiết thực, hội đón sấm đầu năm còn là  dịp tập hợp, động viên mọi người đoàn kết, chăm chỉ siêng năng, cùng nhau tạo dựng nếp sống khỏe, sống đẹp, sống có văn hóa cùng các dân tộc anh em góp phần xây dựng phong trào  toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

Bởi không thể tiên đoán thời khắc xuất hiện tiếng sấm đầu năm, vậy nên thật may mắn cho bất cứ ai lên miền Tây xứ Nghệ đúng vào dịp đồng bào Thái mở hội đón tiếng sấm đầu năm để được hòa mình trong không gian lãng mạn, phấn khích của một  hội lễ độc đáo, đầy ắp những điều cầu chúc tốt đẹp và vui vẻ.

Bài, ảnh: Lê Bá Liễu