Lần đầu tiên, hai cựu lãnh đạo của chế độ Khmer Đỏ tàn bạo ở Campuchia đã bị kết tội diệt chủng.

Hai cựu lãnh đạo hàng đầu của Khmer Đỏ Khieu Samphan (trái) và Nuon Chea.  Ảnh: BBC

Sáng 16-11, Tòa án đặc biệt tại Tòa án Quốc tế xét xử tội ác Khmer Đỏ tại Campuchia (ECCC) tuyên án tù chung thân 2 cựu lãnh đạo hàng đầu của Khmer Đỏ là Khieu Samphan và Nuon Chea với cáo buộc phạm tội "diệt chủng" tội ác chống nhân loại và tội ác chiến tranh trong thời gian từ năm 1975-1979. Đây là phán quyết lịch sử của Tòa án Quốc tế, gần 4 thập kỷ sau khi chính quyền tàn ác này bị lật đổ.

Cái giá phải trả khi cho 2 triệu người vô tội

Chủ tọa phiên tòa, thẩm phán Nil Nonn đã đọc phán quyết trong một phòng xử án ở Phnom Penh với sự tham dự của rất đông những nạn nhân dưới chế độ Khmer Đỏ. "Tòa án xác nhận chính quyền Khmer Đỏ đã phạm các tội ác diệt chủng", phán quyết cho biết. Theo ECCC, "Anh hai" Nuon Chea, 92 tuổi được coi là cánh tay phải của Pol Pot, lãnh đạo số 1 của chế độ diệt chủng Khmer Đỏ, và Khieu Sampan, 87 tuổi có biệt danh "Anh tư" là Chủ tịch nước Campuchia thời Khmer Đỏ đã phạm các tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng.

Tại vụ án thứ 2 mang số hiệu 002/02 lần này, Nuon Chea và Khieu Sampan đã bị xét xử với các cáo buộc bổ sung của tội ác chống lại loài người như giết người, giết người hàng loạt, nô dịch, tra tấn, đàn áp chính trị, phân biệt chủng tộc, tôn giáo; tội ác diệt chủng liên quan tới giết hại các nhóm dân tộc thiểu số tại Campuchia, cùng nhiều vi phạm đối với Công ước Genève. Quá trình thẩm vấn, xét xử của phiên tòa lần thứ 2 đã kéo dài hơn 4 năm, từ tháng 10-2014. Trước đó, hồi tháng 8-2014, ECCC tuyên án tù chung thân trong bản án lần thứ nhất đối với Nuon Chea và Khieu Samphan vì tội ác chống lại loài người, tội chỉ đạo giết người, đàn áp chính trị và những hành vi vô nhân đạo.

Khmer Đỏ là chế độ cai trị Campuchia từ 1975-1979, dẫn đầu bởi Saloth Sar, thường được biết đến là Pol Pot. Chế độ này được thành lập bởi những người trí thức từng được giáo dục ở Pháp, tìm cách tạo ra một xã hội tự lực và nông nghiệp: thành phố trống trải và tất cả người dân buộc phải làm việc trên các hợp tác xã nông thôn. Có đến 2 triệu người đã bị sát hại dưới chế độ tàn bạo Khmer Đỏ từ năm 1975 đến 1979. Nhiều người trong số đó chết vì đói khát và lao lực do bị sơ tán người ra khỏi các thành phố, bắt ép dân chúng lao động khổ sai ở nông thôn, hoặc bị xử tử vì bị coi là kẻ thù chống chế độ, gồm giới trí thức, nhóm người thiểu số, cựu quan chức chính phủ và gia đình của họ.

Chế độ này bị đánh bại vào năm 1979. Pol Pot bỏ trốn và vẫn được tự do cho đến năm 1997, rồi chết khi bị quản thúc tại gia một năm sau đó.

Phiên tòa cuối cùng

Phán quyết lần này được coi là sự kiện lịch sử đối với Campuchia và cả thế giới khi tội ác của Khmer Đỏ một lần nữa được phơi bày, những tên sát nhân phải trả giá và quá khứ đau buồn đối với Campuchia được khép lại.

Phiên tòa xử Nuon Chea và Khieu Samphan có thể là phiên tòa cuối cùng của ECCC. Được thành lập vào năm 2006 với cả hai thẩm phán Campuchia và quốc tế, cho đến nay ECCC kết án tổng cộng 3 cá nhân với chi phí hơn 300 triệu USD. Vào năm 2010, ECCC đã kết tội Kaing Guek Eav, có biệt danh Duch, kẻ điều hành trung tâm tra tấn Tuol Sleng khét tiếng nhà tù S-21 ở Phnom Penh, 19 năm tù. Cựu Bộ trưởng Ngoại giao của chế độ Khmer Đỏ, Ieng Sary, đã chết trước khi các thẩm phán đưa ra phán quyết trong phiên xử đầu tiên vào năm 2014. Vợ của y, Ieng Thirith, Bộ trưởng Xã hội của chế độ và là đồng bị cáo, đã được phán quyết không thích hợp để bị đưa ra xét xử và đã qua đời vào năm 2015.

AN BÌNH