Ngày 28-2, Iran đã bác ý tưởng tiến hành cuộc gặp không chính thức với Mỹ và các cường quốc Châu Âu khác để thảo luận về cách thức khôi phục thỏa thuận hạt nhân lịch sử năm 2015. Cùng ngày, hãng IRNA đưa tin Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran (AEOI) sẽ lắp đặt các máy ly tâm thế hệ mới là IR2M, IR6 để làm giàu uranium.

Quyết định được xem là nhằm phản ứng trước một loạt công kích cả bằng tuyên bố và hành động của chính quyền Tổng thống Joe Biden nhằm vào các lực lượng được Iran hậu thuẫn tại Syria và Yemen.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani thanh sát một cơ sở hạt nhân. Ảnh: AFP

Lắp đặt máy ly tâm

Người phát ngôn Ủy ban An ninh quốc gia và Chính sách đối ngoại thuộc Quốc hội Iran, ông Abolfazl Amoui cho biết, các máy ly tâm thế hệ mới là IR2M, IR6 sẽ được lắp đặt tại 2 cơ sở hạt nhân Fordow và Natanz của Iran. Việc lắp đặt những máy ly tâm này sẽ được hoàn tất và khí sẽ được bơm vào trong giới hạn thời gian được quy định theo đạo luật được Quốc hội Iran thông qua. Theo luật trên, AEOI đã ủy quyền cho cơ sở Fordo sản xuất 120 kg uranium được làm giàu 20% trong vòng một năm và cho đến nay cơ sở này đã sản xuất được 25 kg.

Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei kêu gọi bắt đầu làm giàu uranium từ ngày 1-3 sau khi Tehran tuyên bố bác bỏ đề xuất của châu Âu về việc tổ chức một cuộc họp không chính thức với các nước 4 + 1 với sự tham gia của Mỹ. Ông Khamenei nói rằng khi hết dầu, năng lượng hạt nhân được sản xuất sạch hơn và ít tốn kém hơn sẽ trở nên phổ biến. Do đó, Iran phải bắt đầu từ hôm nay để sẵn sàng và có khả năng này. Trong khi đó, Cơ quan năng lượng hạt nhân Iran đã bắt đầu lắp đặt các máy ly tâm mới của thế hệ IR2 và IR6 tại lò phản ứng hạt nhân Fordo.

Từ chối đàm phán với Mỹ và EU

Trong một thông báo trên Twitter hôm 28-2, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh cho biết: “Dựa trên những hành động và tuyên bố gần đây của Mỹ và ba cường quốc châu Âu, Iran không cho rằng hiện tại là thời điểm phù hợp để tổ chức cuộc gặp không chính thức với các nước này, theo đề xuất của Đại diện cấp cao phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh Châu Âu (EU)”. Tehran đồng thời nhấn mạnh, Mỹ phải dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt đơn phương của mình nhằm vào nước Cộng hòa Hồi giáo này.

Phản ứng với động thái này, Mỹ cùng ngày đã bày tỏ thất vọng trước việc Iran loại bỏ ý tưởng tiến hành cuộc họp không chính thức với Mỹ và các cường quốc Châu Âu. Tuy nhiên, một người phát ngôn Nhà Trắng khẳng định, Washington vẫn “sẵn sàng trở lại tham gia hoạt động ngoại giao có ý nghĩa nhằm mục đích đưa các bên cùng trở lại tuân thủ các cam kết trong Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA)”- thỏa thuận hạt nhân Iran ký với các cường quốc năm 2015.

Không ai chịu nhường ai

Việc Iran quyết định từ chối lời mời của EU được đưa ra sau cuộc không kích hồi giữa tuần qua của Mỹ nhằm vào các tay súng được Iran hậu thuẫn tại Syria. Tổng thống Joe Biden nói động thái quân sự đầu tiên dưới thời của ông gửi thông điệp cảnh báo Iran sẽ phải hứng chịu hậu quả nếu tiếp tục ủng hộ các nhóm phiến quân chống Mỹ. Mới đây nhất ngày 28-2, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng lên án cuộc tấn công của các tay súng được cho là do Iran hậu thuẫn tại Yemen nhằm vào Saudi Arabia, cho rằng, động thái này làm suy yếu triển vọng hòa bình.

Tới nay, dù đều thể hiện thái độ sẵn sàng đối thoại, song Mỹ và Iran lại không thể chấp nhận việc phải trở thành bên chủ động hòa giải. Trong khi Iran coi việc Mỹ dỡ bỏ hoặc nới lỏng các lệnh trừng phạt như một điều kiện tiên quyết, thì Mỹ cũng tuyên bố sẽ chỉ trở lại bàn đàm phán chừng nào Iran khôi phục hoàn toàn việc tuân thủ thỏa thuận.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh cho biết: “Chúng tôi đã nói rõ cách thức mà Mỹ có thể thực hiện để trở lại con đường đúng đắn. Trước tiên là họ phải khẳng định cam kết với Kế hoạch hành động chung toàn diện để trở lại văn kiện này. Sau đó họ phải hành động một cách hiệu quả, tức là phải loại bỏ những rào cản, trong đó có các lệnh trừng phạt để có thể bắt đầu đàm phán”.

Hồi đầu tháng này, chính quyền Tổng thống Joe Biden thông báo hủy bỏ quyết định trừng phạt của người tiền nhiệm Donald Trump đối với Iran, coi đây như thiện chí đối với các đối tác, đồng thời giảm bớt những hạn chế nghiêm trọng đối với việc đi lại của các nhà ngoại giao Iran tại LHQ. Cùng với đó, chính quyền Tổng thống Joe Biden cũng đã đảo ngược một quyết định phút chót của chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump xếp nhóm nổi dậy người Houthi được Iran hậu thuẫn tại Yemen vào danh sách khủng bố.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, thiện chí dường như vẫn chưa thể đủ. Mỹ và Iran vẫn đang trong giai đoạn “chờ thời”, nhất là khi cuộc bầu cử Tổng thống Iran đang tới gần vào ngày 18-6 tới.

AN BÌNH