Mỹ và “giấc mơ” kiểm soát súng đạn

Thứ bảy, 07/10/2017 10:46

Sau vụ nổ súng kinh hoàng nhất trong lịch sử nước Mỹ ở Las Vegas, những người ủng hộ kiểm soát súng đang nỗ lực làm mới lại lời kêu gọi thắt chặt các quy định về vũ khí. Đây là vấn đề “xưa như trái đất” ở Mỹ. Nó từng được bàn lên bàn xuống trong những năm gần đây, sau các vụ bạo lực súng. Tuy nhiên, kết quả dường như đều là con số không. Có thể sau vụ xả súng tồi tệ ở Las Vegas hồi tuần qua, áp lực sẽ thay đổi lớn hơn. Tuy nhiên, vẫn còn đó rất nhiều trở ngại.

Cảnh sát Mỹ vẫn tiếp tục điều tra tại hiện trường vụ xả súng kinh hoàng ở Las Vegas. Ảnh: AFP

Hiệp hội Súng trường Quốc gia Mỹ (NRA)

NRA là một trong những nhóm lợi ích có ảnh hưởng nhất trong chính trị Mỹ - không chỉ vì số tiền mà họ dành cho vận động hành lang, mà còn vì sự tham gia của 5 triệu thành viên.

Tổ chức này đã phản đối hầu hết các đề xuất tăng cường các quy định về kiểm soát vũ khí và đang đứng sau nỗ lực ở cả cấp liên bang và tiểu bang để đẩy lùi nhiều hạn chế hiện có về quyền sở hữu súng. Năm 2016, NRA đã chi 4 triệu USD để vận động và đóng góp trực tiếp cho các chính trị gia và hơn 50 triệu USD ủng hộ chính trị, trong đó có khoảng 30 triệu USD để giúp Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền. Tổng ngân sách hàng năm của NRA khoảng 250 triệu USD, được phân bổ cho các chương trình giáo dục, lưu trữ súng, vận động pháp lý và các nỗ lực liên quan.

Tuy nhiên, hơn cả số liệu này, NRA phát triển danh tiếng ở Washington như một lực lượng chính trị có thể tạo ra hoặc phá vỡ ngay cả những chính trị gia mạnh mẽ nhất. Các nghị sĩ hôm 6-10 tăng cường nỗ lực để cấm bán các thiết bị mà tay súng sử dụng trong vụ tấn công ở Las Vegas để bắn nhanh hơn, nhưng NRA đã kêu gọi các quan chức liên bang xem xét tính hợp pháp của những sửa đổi như vậy. Một cựu nghị sĩ đảng Cộng hòa từng nói với tờ New York Times vào năm 2013: “Đó là một nhóm mà tôi đã nói, “Chừng nào tôi còn tại chức, tôi cũng không đụng vào”.

Liệu điều này có thay đổi không? Các nhóm kiểm soát súng, được các nhà hảo tâm giàu có ủng hộ như Thị trưởng thành phố New York, Michael Bloomberg, đã có tổ chức mạnh mẽ hơn trong những năm gần đây, nhằm phù hợp với sức mạnh chính trị của NRA. Tuy nhiên, chừng nào mà NRA còn giành được thắng lợi về lập pháp và bầu cử, họ vẫn sẽ là vua của ngọn đồi (Đồi Capitol – Tòa nhà Quốc hội Mỹ).

Quốc hội

Hầu hết các nỗ lực gần đây nhằm vượt qua các luật mới của liên bang về vũ khí đã “chết yểu” trước khi thực sự bắt đầu, vì bị cản trở trong Hạ viện Mỹ, vốn đã “về tay” kiểm soát của đảng Cộng hòa kể từ năm 2011. Vào tháng 6-2016, một nhóm các chính trị gia đảng Dân chủ đã tổ chức biểu tình ngồi để phản đối quyết định của lãnh đạo đảng Cộng hòa về việc không tổ chức biểu quyết về hai đạo luật kiểm soát súng.

Nhưng nếu một đạo luật kiểm soát súng vượt qua cửa ải Hạ viện, nó vẫn phải đối mặt với thách thức trong Thượng viện, nơi mà sự phân chia thành thị-nông thôn cũng diễn ra ở cấp tiểu bang. Các bang, vốn bị thống trị bởi các cử tri ở thành phố lớn, chẳng hạn như New York, Massachusetts hoặc California, đã trấn áp nhiều bang ở nông thôn và miền nam bằng việc ủng hộ súng trường.

Các quy tắc của Thượng viện cũng có thể ngăn cản những nỗ lực để ban hành các quy định về vũ khí nghiêm ngặt hơn, nhờ vào việc “cản trở sự thông qua” - một rào cản về thủ tục. Điều này có nghĩa hầu hết các văn bản luật cần sự hậu thuẫn của 60 trong số 100 thượng nghị sĩ để vượt qua, chứ không phải đơn giản là đa số 51. Vào năm 2013, sau vụ xả súng kinh hoàng ở trường học tại Newtown, Connecticut, dường như những nỗ lực nhằm tăng cường kiểm tra lý lịch mua súng đã có sự ủng hộ đáng kể ở Thượng viện.

Tuy nhiên, sau nỗ lực vận động hành lang của NRA, dự luật này chỉ nhận được 56 phiếu thuận, 4 lần đánh dấu cần thiết để phá vỡ việc này. Không có biện pháp kiểm soát súng nào tiến gần tới hơn nữa kể từ đó. Liệu có thể thay đổi? Trừ khi có một “cơn lũ lớn” trấn áp phe diều hâu của đảng Cộng hòa, tất cả nỗ lực rồi cũng chỉ còn là con số không, trong bối cảnh đảng Cộng hòa vẫn đang kiểm soát cả hai viện Quốc hội.

Tòa án

Sau vụ xả súng năm 2012 ở Newtown, 21 bang đã thông qua luật súng mới, bao gồm áp đặt các lệnh cấm vũ khí tấn công ở Connecticut, Maryland và New York. Tuy nhiên, một số luật đã vấp phải rào cản khác - hệ thống tư pháp của Mỹ.

Trong những năm gần đây, Tòa án Tối cao đã 2 lần sửa đổi luật kiểm soát súng đạn nhưng đều khẳng định, quyền sở hữu vũ khí cá nhân như súng cầm tay đã được ghi trong hiến pháp. Cho đến nay, Tòa án Tối cao từ chối thông qua bất kỳ vấn đề mới nào liên quan đến việc này. Nhiều người chờ vào một sự thay đổi. Thẩm phán Neil Gorsuch, vừa được Tổng thống Trump bổ nhiệm, đã chỉ rõ rằng ông sẽ xem xét lại vấn đề này.

Tuy nhiên, hy vọng này cũng rất mơ hồ. Trong chuyến thăm kéo dài 4 tiếng đồng hồ đến Las Vegas hôm 4-10, Tổng thống Trump đã không nhắc đến khía cạnh quan trọng nhất của thảm kịch kinh hoàng ở Las Vegas – kiểm soát súng đạn.

KHẢ ANH