Khung pháp lý mới là điều rất cần thiết để giải quyết những thách thức trong cuộc chiến chạy đua công nghệ sinh học mới nổi hiện nay.

Tháng trước, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cắt tài trợ của Viện Y tế Quốc gia (NIH) cho Viện Virus học Vũ Hán ở Trung Quốc, phòng thí nghiệm hiện đang bị lôi kéo vào cuộc tranh cãi về nguồn gốc của Covid-19. Dự án bị cắt này do EcoHealth Alliance, một tổ chức phi lợi nhuận đã làm việc với phòng thí nghiệm Vũ Hán trong hơn 10 năm qua, điều hành, nhằm nghiên cứu virus Corona ở dơi.

Thông tin cảnh báo loài dơi được dán khắp nơi ở Adelaide, Australia trong bối cảnh dịch Covid-19 lan rộng. Ảnh: Getty Images

Công nghệ sinh học - thị trường sinh lợi và phát triển nhanh

Chính quyền Mỹ cắt nguồn tài trợ cho dự án nghiên cứu này sau khi có thông tin rằng tiền của dự án này có thể đã được chuyển cho Viện Virus học Vũ Hán.

Trong bài viết của mình, tờ Asia Times cho biết, EcoHealth Alliance đã tham gia vào các chương trình đo lường sinh học của Mỹ như PREDICT của Cơ quan Phát triển Quốc tế (USAID) cho các nghiên cứu về nguy cơ các chủng virus Corona bùng phát từ dơi và nguy cơ lây nhiễm từ dơi sang người, nhằm phát hiện sớm các mầm bệnh mới nổi. Nó cũng nhận được khoản tài trợ 3,37 triệu USD từ Viện Dị ứng và các bệnh truyền nhiễm Quốc gia (NIAID) và 4,47 triệu USD từ Cơ quan giảm thiểu nguy cơ quốc phòng (DTRA) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ hồi năm 2015. Theo một nghiên cứu năm 2018 do DTRA và Học viện Không quân Mỹ tài trợ có tên “Lộ trình cho chính sách an toàn sinh học và chính sách sinh học ở Mỹ” - trong đó có sự tham gia của Northrop Grumman, Quỹ Bill và Melinda Gates, EcoHealth Alliance và một số trường đại học - công nghệ sinh học là một thị trường sinh lợi và phát triển nhanh chóng, có thể đạt doanh số 727,1 tỷ USD trên toàn cầu vào năm 2025. Tốc độ thay đổi nhanh chóng trong ngành này đã mang lại cơ hội để tận dụng những khả năng mới để nâng cao y học, chăm sóc sức khỏe và ngăn ngừa tác hại.

Thách thức về khủng bố sinh học

Tuy nhiên, do các ứng dụng sử dụng kép, nó cũng phải đối mặt với những thách thức về khủng bố sinh học và vũ khí hóa các công nghệ tiên tiến này.

 Vì vậy, chương trình phòng thủ sinh học của Mỹ cũng đã có sự tăng trưởng tương xứng. Trước năm 2001, nghiên cứu về phòng thủ sinh học chỉ do một nhóm nhỏ các nhà khoa học thực hiện, với ngân sách hàng năm chỉ 60 triệu USD vào năm 1999, 2000 và 2001. Đồng thời, NIAID - viện nghiên cứu chính tài trợ NIH cho dự án sinh học-  chỉ chi 270 triệu USD cho việc nghiên cứu các mầm bệnh mới nổi. Ngay sau vụ tấn công khủng bố ngày 11-9-2001, chương trình phòng thủ sinh học của Lầu Năm Góc đã nhận được khoản tài trợ hàng năm trị giá 30 triệu USD, trong khi Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ (HHS) nhận được ngân sách khổng lồ hơn 1,5 tỷ USD.  Trong năm tài chính 2020, HHS nhận được ngân sách 93,4 tỷ USD, với 42 tỷ USD và 5,89 tỷ USD được phân bổ tương ứng cho NIH và NIAID. Trong 2 thập kỷ qua, ngân sách dành cho chương trình phòng thủ sinh học của Mỹ tiếp tục tăng nhằm hỗ trợ nghiên cứu cơ bản, xác định và mô tả đặc điểm mầm bệnh, giám sát sinh học, đưa ra các biện pháp đối phó y tế như vaccine hay pháp y sinh vi.

Tuy nhiên, chính sách của chính phủ Mỹ gặp nhiều khó khăn trong việc theo kịp những tiến bộ nhanh chóng trong lĩnh vực công nghệ sinh học như kỹ thuật di truyền, in 3D và 4D các mô sinh học, cảm biến sinh học để phát hiện các phân tử phóng xạ và nghiên cứu sử dụng các phân tử ADN để lưu trữ dữ liệu, bao gồm cả hình ảnh, thông tin video và âm thanh. Và việc giám sát các dự án nghiên cứu này cũng có vấn đề, làm tăng nguy cơ trộm cắp mầm bệnh, vô tình phát tán mầm bệnh và cả nguy cơ sử dụng thông tin và tài liệu sinh học theo cách có hại trong khủng bố sinh học.

Những nghi ngờ nối tiếp

Những lo ngại về an toàn sinh học và an toàn sinh học của các phòng thí nghiệm cũng đã được ghi nhận là một vấn đề đang diễn ra ở Mỹ và nước ngoài.

Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) đã trốn thoát 2 lần từ một phòng thí nghiệm ở Bắc Kinh vào năm 2004, trong khi năm 2018, Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra quan ngại về các vi phạm an toàn trong phòng thí nghiệm Vũ Hán. Vào năm 2015, Lầu Năm Góc phát hiện ra rằng một trong những phòng thí nghiệm của họ đã vô tình gửi mẫu bệnh than sống tới 200 phòng thí nghiệm khác trên toàn thế giới trong khoảng thời gian 12 năm. Năm 2009, chính phủ các nước Châu Âu đã điều tra nhà sản xuất thuốc Baxter của Mỹ khi họ gửi vaccine bị nhiễm virus cúm gia cầm sống đến một số quốc gia. Baxter cũng bị cáo buộc đã nhận được hợp đồng của Lầu Năm Góc và NIH để phát triển các phương pháp điều trị cho các tác động của việc tiếp xúc với các tác nhân hóa học và sinh học, vi phạm an toàn trong phòng thí nghiệm và phát hành các mầm bệnh và độc tố vô tình làm phát sinh các lý thuyết âm mưu có hại.

Baxter cũng bị tố cáo gây ra đại dịch cúm lợn năm 2009, tương tự như các cáo buộc hiện đang nhằm vào Trung Quốc và phòng thí nghiệm Vũ Hán vì đại dịch Covid-19. Lo ngại đặt ra đó là những nghi ngờ này có thể kích động một cuộc chạy đua vũ trang sinh học nguy hiểm giữa các cường quốc.

KHẢ ANH

>> Vũ Hán mở “trận chiến kéo dài 10 ngày”

>> Hy vọng cho Mỹ

>> Thái Lan: Nạn tự tử gia tăng do dịch Covid-19

>> Covid-19 định hình lại các mối đe dọa khủng bố ở Indonesia