(Cadn.com.vn) - Quan hệ Trung-Mỹ đang có những bước cải thiện đáng chú ý. Nhất là chuyến thăm vừa diễn ra của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates vừa kết thúc, mở đầu cho sự khai thông các chuyến thăm viếng cấp cao quân sự sau thời gian căng thẳng.

Gần đây, báo chí quốc tế đưa khá nhiều thông tin về sự nghi ngờ của Mỹ đối với Trung Quốc, không chỉ các chỉ số kinh tế mà còn các vấn đề về quân sự, thậm chí là giám sát của lãnh đạo Trung Quốc về quân đội. Thông tin đáng chú ý được Đài RFI (Pháp) cho hay là việc quân đội Trung Quốc tiến hành vụ thử máy bay tiêm kích tàng hình J-20 hôm 11-1 giữa lúc ông Gates đang công du Bắc Kinh, một hành động phô trương sức mạnh quân sự.

Tuy nhiên, sự kiện này đã làm dấy lên những câu hỏi liên quan đến mức độ kiểm soát bộ máy quân sự của giới lãnh đạo dân sự Trung Quốc. Theo tờ New York Times, Chủ tịch nước Trung Quốc Hồ Cẩm Đào và các lãnh đạo dân sự cấp cao khác đã khiến phái đoàn Mỹ có cảm giác là họ không hề biết vụ thử trên đã diễn ra vài giờ trước khi tiếp ông Gates tại Đại Lễ đường Nhân dân ở thủ đô Bắc Kinh. Một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết, khi ông Gates đề nghị trao đổi về vụ thử máy bay trong cuộc gặp với ông Hồ Cẩm Đào, phái đoàn Mỹ nhận thấy rõ là vị lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc cùng các cộng sự dân sự khác đã ngạc nhiên về yêu cầu này và lúng túng không trả lời.

Máy bay tàng hình J-20 của Trung Quốc trong vụ bay thử ở Thành Đô. Ảnh: Reuters

Ông Robert Gates nói với các nhà báo: “Ban lãnh đạo dân sự Trung Quốc tỏ ra ngạc nhiên về vụ thử này” và mãi về sau, ông Hồ Cẩm Đào mới thừa nhận là có vụ thử và trấn an rằng điều đó hoàn toàn không có gì liên quan đến chuyến viếng thăm trên. Báo trên nhận định, ông Hồ Cẩm Đào là Chủ tịch Quân ủy Trung ương, lãnh đạo dân sự duy nhất có quyền lực tối cao đối với bộ máy quân sự Trung Quốc, song khó có thể biết là ông Hồ Cẩm Đào kiểm soát các hoạt động thường nhật của quân đội đến mức độ nào. Joseph S. Ney Jr, Giáo sư Đại học Havard, nguyên là Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ nói rằng, ông không ngạc nhiên về việc ông Hồ Cẩm Đào không có thông tin về vụ thử máy bay trên. Theo chuyên gia này, quân đội Trung Quốc thường xuyên có chương trình hoạt động thường nhật của họ mà không cần đến sự chấp thuận của lãnh đạo chính trị”.

Đây không phải là lần đầu tiên quân đội Trung Quốc hoạt động một cách độc lập. Năm 2007, các quan chức ngoại giao Trung Quốc đã không thể nào trả lời các câu hỏi của phía Mỹ về vụ quân đội Trung Quốc bắn thử loại tên lửa phá hủy vệ tinh. Thậm chí, Washington cũng không chắc là ông Hồ Cẩm Đào được thông báo đầy đủ về vụ việc này hay không.

Một hoài nghi khác khi Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ, Đô đốc Mike Mullen, ngày 12-1 cho biết, các chương trình vũ khí mới của Trung Quốc, trong đó có máy bay tiêm kích tàng hình J-20, dường như là nhằm trực tiếp vào Mỹ. Ông Mullen nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ quân sự trực tiếp giữa Mỹ và Trung Quốc nhằm tháo ngòi cho mọi vấn đề tiềm tàng có thể leo thang dẫn đến hành động bạo lực. Đô đốc Mullen đặc biệt lo ngại tại sao Trung Quốc lại thúc đẩy phát triển các loại vũ khí công nghệ cao, cho dù đó là tên lửa chống vệ tinh hay tên lửa đối hạm.

Về vụ thử nghiệm máy bay J-20 của Trung Quốc, Đô đốc Mike Mullen cho rằng, vụ việc này không làm Lầu Năm Góc ngạc nhiên. Trong một diễn biến có liên quan, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Toshimi Kitazawa và người đồng cấp Mỹ Robert Gates ngày 13-1 đã gặp gỡ để thảo luận về nhiều vấn đề, trong đó có bàn về khả năng cung cấp cho nước thứ ba hệ thống lá chắn tên lửa trên biển do hai nước cùng phát triển vì hiệp định song phương hiện tại giữa hai nước ngăn cấm việc xuất khẩu công nghệ tên lửa đạn đạo đánh chặn Standard Missile-3 cho các nước khác nếu Nhật Bản không chấp thuận trước. Trong cuộc gặp trên, ông Gates đã bày tỏ những lo ngại của mình với người đồng cấp Nhật Bản về tình hình an ninh khó khăn tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cho rằng sự hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực này đang trở nên ngày càng quan trọng. Bộ trưởng Kitazawa đã nhất trí với Bộ trưởng Gates về nhận định này.

Hai bộ trưởng cũng tái khẳng định sự hợp tác giữa hai bên trong việc đối phó với CHDCND Triều Tiên khi mà căng thẳng vẫn duy trì trên bán đảo Triều Tiên. Hai bộ trưởng cũng thảo luận về vấn đề gây tranh cãi liên quan đến việc di chuyển Căn cứ Không quân Futenma của Mỹ từ thành phố Ginowan đông dân cư đến thành phố Nago, đều nằm ở Okinawa, miền Nam Nhật Bản.

Lê Diệu Nguyên