"Siêu" dự án thép Quảng Liên tại Quảng Ngãi: 8 năm đi vòng, quay về "chốn cũ"

Thứ bảy, 27/12/2014 10:12

(Cadn.com.vn) - Sau 8 năm liên tục thay đổi công suất, thay đổi thiết kế và điều chỉnh vốn đầu tư cũng như tìm đối tác hợp tác xây dựng, siêu dự án thép Guang Lian (Quảng Liên) sẽ phải quay về vị trí cũ. Nguyên nhân, BQL KKT Dung Quất đã đề nghị lãnh đạo tỉnh thống nhất đề xuất Bộ KH-ĐT Thủ tướng Chính phủ chỉ cho phép dự án tái khởi động ở công suất 5 triệu tấn phôi thép/năm theo giấy chứng nhận đầu tư đã cấp vào tháng 2-2008, sau khi Tập đoàn JPE (Nhật Bản) rút lui. Liệu vị trí cũ có là điểm dừng cuối cùng?

Gia hạn và thay đổi

8 năm kể từ ngày đầu tiên dự án được khởi công xây dựng, khi quay lại mặt bằng dự án thép Quảng Liên (Đài Loan) tại xã Bình Đông, H. Bình Sơn (Quảng Ngãi), hình ảnh vẫn không có gì thay đổi. Vẫn lố nhố những cọc bê-tông ly tâm đã bị bao phủ rêu phong, lõi sắt hoen gỉ úa vàng và vẫn khu nhà hành chính loang lổ trong màu xanh nhạt ẩn dưới những tán phi lao, bạch đàn và vẫn những đàn bò tha hồ gặm cỏ ngay trong mặt bằng dự án... Dự án vẫn chìm trong hoang vắng.

Những hứa hẹn ban đầu về "siêu" dự án thép đầu tiên tại miền Trung do Tập đoàn Tycoons (Đài Loan) với công suất 5 triệu tấn thép/năm, vốn đầu tư 539 triệu USD với thiết kế lò cao được xây dựng dự kiến trong 8 năm đã theo thời gian bay theo gió. Những gì còn lại là hệ lụy mà dự án này để lại về ô nhiễm môi trường, ngập úng nước, đời sống người dân trong vùng dự án khó khăn. Hạ tầng giao thông huyết mạch trong KKT Dung Quất bị "chặt đứt" khi chủ đầu tư cho rào chắn những con đường đế "treo" dự án buộc lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi phải "nhân nhượng" bỏ kinh phí làm tuyến đường mới cho các phương tiện đi vòng vèo hơn 7km để xuống cảng Dung Quất nhập và xuất hàng.

Những tưởng sự ưu ái đến thế thì dự án sẽ được triển khai nhanh chóng góp phần vào việc hiện thực hóa về đô thị công nghiệp Dung Quất đã được định hướng. Vậy nhưng, khởi công rồi để đó, 2 năm, 3 năm, 8 năm... Thỉnh thoảng, chủ đầu tư lại "câu view" bằng cách cho lóe lên một thông tin mới khiến lãnh đạo địa phương và người dân vùng dự án thấp thỏm hy vọng khi đưa nhà cung cấp tài chính hoặc đối tác hợp tác đến. Không thể cứ nhấp nhổm mãi theo dự án, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi Võ Văn Thưởng (nay là Phó Bí thư Thường trực Thành ủy TPHCM) 2 năm trước khi làm việc với chủ đầu tư đã yêu cầu dự án phải triển khai trong năm 2013 và chế tài bằng cách yêu cầu chủ đầu tư ký quỹ và đặt cọc kinh phí để đầu tư dự án, nếu không sẽ bị thu hồi.

Trước tình thế ngặt nghèo ấy, chủ đầu tư đưa ra lý do dự án đang được điều chỉnh quy mô và vốn đầu tư, thậm chí đang làm việc dở dang với đối tác Nhật Bản để hợp tác đầu tư và xin cho gia hạn thời gian và sẽ khởi công dự án vào cuối năm 2013. Có nảy sinh "yếu tố mới" nên xin thì cho, chẳng gì thì cũng đã "giam" gần 400ha đất hơn 6 năm, cơ chế ưu đãi thì cũng đã cho rồi, lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi lại hào phóng cho thêm thời gian để chủ đầu tư điều chỉnh và kêu gọi hợp tác...

8 năm, "siêu" dự án thép Quảng Liên mới chỉ đóng được hơn 1.000 cọc nền móng.
Số còn lại vứt ngổn ngang, phía sau là người dân thả bò vào gặm cỏ. Ảnh: Hà Minh

Liệu đã dừng hẳn để triển khai?

Không phải không có lý khi mà lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi đồng ý và cùng với chủ đầu tư kiến nghị lên Bộ KH-ĐT, Thủ tướng Chính phủ để dự án được điều chỉnh và xin gia hạn thời gian triển khai bởi tại thời điểm dự án tưởng chừng phá sản thì xuất hiện nhà đầu tư mới đầy tiềm năng - Tập đoàn thép JFE của Nhật Bản. Đầu năm 2012, Tập đoàn thép JFE (Nhật Bản) đã ngỏ ý quyết định góp vốn cùng E-United của lãnh thổ Đài Loan (lúc này E-United đã hợp tác với Tycoons nâng mức đầu tư dự án lên 3,3 tỷ USD) cho nghiên cứu, tiếp tục triển khai dự án, vốn đầu tư được nâng lên 4,5 tỷ USD, công suất 7 triệu tấn phôi thép/năm với công nghệ lò cao hiện đại.

"Vì nắm được dự án thuộc lĩnh vực đặc biệt khuyến khích đầu tư, được hưởng mức ưu đãi cao nhất về đất đai, thuế, giá bán điện, nước... theo quy định nên song song đó, khi JFE tham gia dự án đã kiến nghị nhiều ưu đãi khác. UBND tỉnh Quảng Ngãi cũng kiến nghị lên Chính phủ cho phép nhà đầu tư áp dụng phương thức ứng trả trước một phần chi phí giải phóng mặt bằng và sẽ hoàn trả cho nhà đầu tư thông qua việc khấu trừ nghĩa vụ thuế VAT", ông Lê Văn Dũng, Phó trưởng BQL KKT Dung Quất cho biết.

Để dọn đường cho dự án sớm triển khai, tỉnh Quảng Ngãi cũng đề nghị các bộ, ngành liên quan cho phép nhà đầu tư được hưởng các mức ưu đãi: thuế thu nhập doanh nghiệp hàng năm bằng 10% trong suốt thời gian thực hiện dự án; miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm kể từ khi có thu nhập chịu thuế và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo.

Chưa dừng lại ở đó, năm 2013, JFE tiếp tục đề nghị Quảng Ngãi trình Chính phủ ưu đãi bổ sung 210 ha đất, mặt nước để nâng tổng diện tích dự án lên hơn 700 ha. Ngoài ra, JFE yêu cầu tỉnh này đảm bảo đủ nước công nghiệp cung cấp 200.000m3 mỗi ngày, kết nối mạng lưới điện quốc gia... đồng thời xin lùi đến tháng 7-2014 khởi công, thay vì đã hứa trước lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi tháng 7-2013.

Không đồng ý với những đòi hỏi hết lần này đến lần khác khi mà dự án đang "dậm chân tại chỗ" Chính phủ đã bác nhiều đề nghị trên, chỉ đồng ý giảm 10% thuế thu nhập DN trong 15 năm chứ không phải vô thời hạn.

Bất ngờ, đầu tháng 9-2014, Tập đoàn thép JFE có văn bản thông báo chính thức tuyên bố rút lui khỏi "siêu" dự án với lý do giá thép trên thị trường thế giới giảm mạnh so với giai đoạn bắt đầu nghiên cứu; khả năng cạnh tranh với các dự án thép quy mô lớn đang triển khai trong khu vực lân cận. "Mối tình" giữa JFE và E-United tan vỡ, chủ đầu tư dự án thép Quảng Liên liền ra thông báo sẽ tiếp tục đầu tư dự án và đã có buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi hôm 20-9-2014.

Tại buổi làm việc, E-United vẫn bảo vệ dự án và thông báo có những điều chỉnh tại một số hạng mục kèm lời hứa tháng 9-2015 sẽ khởi công xây dựng. "Từ đây đến lúc dự kiến khởi công, Quảng Ngãi đã yêu cầu chủ đầu tư phải giải trình kế hoạch tiến độ chi tiết triển khai dự án theo từng tháng, chứng minh làm rõ khả năng thu xếp vốn và tiến độ", ông Lê Văn Dũng, Phó Trưởng BQL KKT Dung Quất nói. Còn Phó Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi Trần Văn Minh thì: "Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã giao UBND tỉnh bàn bạc kỹ về dự án, phải có ý kiến chính thức và yêu cầu nhà đầu tư có tiếp tục làm, làm được hay không. Không nên để dự án dây dưa kéo dài chiếm đất, thất thu ngân sách, doanh nghiệp khác kêu ca còn dân trong vùng dự án đã quy hoạch thì "treo" sản xuất và mưu sinh khiến đời sống khó khăn".

Hà Minh