Mỹ và Nhật Bản có thể không ký được thỏa thuận thương mại vào cuối tháng 9 này như dự định khi các quan chức Tokyo đòi hỏi những đảm bảo từ chính quyền Tổng thống Donald Trump về việc không áp đặt các loại thuế quan an ninh quốc gia đối với ô-tô và phụ tùng ô-tô sản xuất tại Nhật Bản.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump hội đàm bên lề Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Biarritz hồi tháng 8. Ảnh: AFP

Hôm 23-9, nữ phát ngôn viên Nhà Trắng Stephanie Grisham cho biết, Tổng thống Trump và Thủ tướng Shinzo Abe sẽ ký kết một thỏa thuận thương mại bên lề kỳ họp lần thứ 74 Đại hội đồng LHQ ở New York (Mỹ) trong tuần này.

Được biết đây là một thỏa thuận ban đầu về thuế quan tập trung vào các mặt hàng nông sản. Theo đó, Tokyo sẽ giảm một số rào cản đối với xuất khẩu thịt bò, thịt lợn và lúa mì của Washington, giúp củng cố sự hỗ trợ chính trị cho ông Trump trong số những người nông dân Mỹ bị tổn thương nặng nề bởi cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Đổi lại, Washington sẽ bỏ các rào cản đối với máy móc và hóa chất của Tokyo và cả hai bên sẽ ký kết các tiêu chuẩn mới cho thương mại điện tử và thương mại kỹ thuật số khác.

Những rào cản

Rào cản chính hiện nay của thỏa thuận là việc chính quyền Tổng thống Trump hồi đầu năm nay đe dọa sẽ đánh thuế đối với ô-tô được nhập khẩu từ Nhật Bản. Các khoản thuế sẽ tương tự như các khoản thuế đã áp đặt đối với thép và nhôm nhập khẩu từ Nhật Bản, Châu Âu và các quốc gia khác. Tổng thống Trump từ lâu đã nhìn thấy mối đe dọa của mình đối với thuế ô-tô, chiếm hơn 1/3 hàng hóa mà Nhật Bản xuất khẩu sang Mỹ vào năm ngoái, như một nguồn cơn thúc đẩy Nhật Bản lên bàn đàm phán thương mại. Nhưng vào tháng 5, chính quyền Mỹ cho biết họ sẽ hoãn quyết định đó thêm 6 tháng nữa khi tiếp tục đàm phán các thỏa thuận thương mại với cả Nhật Bản và Liên minh Châu Âu, hai nhà xuất khẩu ô-tô lớn sang Mỹ.

Trong khi đó, Tokyo đang tìm kiếm một cam kết chắc chắn từ chính quyền Washington về việc không đánh thuế ô-tô Nhật Bản và đang cố gắng biến nó trở thành một “điều khoản cuối”, theo đó, mọi lợi ích thương mại dành cho các nhà sản xuất nông nghiệp Mỹ sẽ chấm dứt nếu ông Trump áp thuế đối với ô-tô của Nhật Bản. Khi đề cập tới vấn đề trên, các quan chức điều hành yêu cầu giấu tên của các tập đoàn ô-tô cho hay, Tokyo đã bày tỏ lo ngại về việc ký kết thỏa thuận mà không có những đảm bảo rằng ông Trump sẽ không áp thuế đối với ô-tô nhập khẩu từ Nhật Bản khi Tổng thống Mỹ được hưởng lợi từ những nhượng bộ trong lĩnh vực nông nghiệp. Các quan chức này khẳng định, vấn đề trên có thể trì hoãn lễ ký kết thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật cho đến những tuần tới.

Vẫn còn hy vọng

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nhật Bản Masato Ohtaka cho biết, Tokyo vẫn hy vọng ký kết thỏa thuận thương mại với Mỹ vào cuối tháng 9 và vấn còn thời gian để giải quyết những vấn đề tồn tại. “Thực sự là chúng tôi vẫn còn nhiều thời gian. Tôi và các đồng sự đang cố gắng hết sức để đạt mục tiêu đề ra cho buổi đàm phán”, ông Ohtaka chia sẻ.

Nhà đàm phán hàng đầu của Nhật Bản, Ngoại trưởng Toshimitsu Motegi cho biết, Tokyo và Washington sẽ tổ chức một buổi lễ vào ngày 25-9 với sự tham gia của các nhà lãnh đạo 2 nước, qua đó gạt bỏ suy đoán về việc các kế hoạch đạt tới một thỏa thuận thương mại song phương đã vấp phải trở ngại vào phút cuối.

Hiện cả hai chính phủ đã và đang tiến hành các công tác chuẩn bị cho lễ ký kết một văn bản phác thảo những nét chính của thỏa thuận khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề kỳ họp lần thứ 74 Đại hội đồng LHQ ở New York vào ngày 25-9. Các nguồn tin từ chính phủ Nhật Bản cho biết, việc hoàn tất những câu từ của thỏa thuận đã kéo dài hơn so với dự kiến. Việc kiểm tra về tính hợp pháp của văn bản sẽ được hoàn tất sau lễ ký kết, và thỏa thuận có thể phát sinh hiệu lực. Cũng theo ông Motegi, "không cần phải lo ngại" rằng Washington có thể áp thuế cao hơn so với mức hiện nay đối với ô-tô nhập khẩu từ Nhật Bản vì những lý do an ninh. Hai nhà lãnh đạo sẽ xác nhận điều này bằng văn bản trong cuộc gặp thượng đỉnh sắp tới.

AN BÌNH