(Cadn.com.vn) - Ở miền Bắc nước ta, nhất là các tỉnh miền núi phía Bắc, cây dẻ mọc rải rác trong rừng tự nhiên tại khá nhiều nơi, như  Bắc Giang, Sơn La, Lai Châu, Lạng Sơn, Quảng Ninh... Nhưng, hạt dẻ thơm ngon, bùi béo nhất là ở vùng núi thuộc huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, bởi nơi này nhờ được thiên nhiên ưu đãi với điều kiện không khí mát lành cùng thổ nhưỡng trời ban nên cây hạt dẻ ở đây mọc nhiều và chất lượng thì ngon tuyệt hảo. Mặc dù vùng non nước Cao Bằng có rất nhiều sản vật khá nổi tiếng như: lê Đông Khê, mận Bảo Lạc, quả mác mật, trà Giảo cổ lam; rau Dạ hiến (rau bò khai)..., nhưng hạt dẻ Trùng Khánh không thể không nhắc tới, bởi sự nổi tiếng của nó không chỉ người Việt, mà nhiều du khách nước ngoài cũng thích thú.

Hạt dẻ Trùng Khánh từ lâu là một trong những sản vật nổi tiếng của tỉnh Cao Bằng bởi hương vị thơm ngon, bùi béo mà hạt dẻ ở các nơi khác không thể sánh được. Ngay như về hình thức, hạt dẻ Trùng Khánh to lớn hơn hẳn hạt dẻ Lục Nam Bắc Giang, hay Mẫu Sơn, Lạng Sơn. Hạt dẻ Trùng Khánh có hình dáng hơi tròn (kích thước ba chiều gần bằng nhau); vỏ hạt màu nâu sẫm, rất bóng, trên vỏ có lớp lông tơ màu trắng nhạt, vỏ lụa mỏng, dễ bóc, nhân hạt có màu vàng tơ, vị bùi, thơm ngậy. Vào tháng 9, tháng 10 hằng năm là mùa thu hoạch hạt dẻ. Trước đây cây hạt dẻ thường mọc hoang trong rừng và người dân Trùng Khánh thường thu hoạch tự nhiên dưới các tán cây dẻ khi mùa hạt rụng. Sau này, do giá trị kinh tế của cây hạt dẻ tăng cao nên bà con các dân tộc ở đây đã nhân giống, rồi trồng canh tác trên vườn nhà, đất rừng để tự chủ động thu nhập, cải thiện kinh tế gia đình.  Năm 2013, hạt dẻ Trùng Khánh là một trong số các sản phẩm trong cả nước được xác lập và bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Đây là một thuận lợi lớn cho quá trình phát triển cây dẻ của Cao Bằng cũng như nâng cao thương hiệu cho sản phẩm hạt dẻ trên thị trường.

Hạt dẻ là loại hạt đầy hữu ích trong đời sống sinh hoạt, khi có thể đem luộc, rang, sấy rồi ăn ngay; hay có thể chế biến với nhiều món ăn như om, kho với thịt gà, chân giò, nấu canh xương... cũng đều rất ngon. Người Cao Bằng còn có kiểu ăn độc đáo là khi hạt dẻ luộc rang khô, bóc tách vỏ lấy nhân rồi giã nghiền thành bột trộn đều vào cốm làm từ giống nếp Pì Pất, là món ăn hấp dẫn với vị thơm của cốm, vị bùi của hạt dẻ. Cách chế biến và ăn hạt dẻ thông dụng nhất, đó là món hạt dẻ rang. Vào những ngày mùa đông lạnh giá, ngồi quanh bếp lửa bập bùng, mọi người trong gia đình, trong thôn bản mà thưởng thức món hạt dẻ nướng thơm lừng thì có lẽ không gì có thể thú vị bằng. Hạt dẻ rang là món cực khoái khẩu mùa đông ở Hà Nội, hay tại các thành phố phía Bắc trong tiết trời lạnh giá.

 Hạt dẻ Trùng Khánh là món ăn vặt mùa đông lạnh giá cực kỳ ngon, cuốn hút. Du khách khi tới với Cao Bằng, sau khi thăm thú hết những địa danh lịch sử, danh lam thắng cảnh, khi ra về đều không quên mua hạt dẻ Trùng Khánh nổi tiếng mang về làm quà cho bạn bè, người thân!

Trịnh Viết Hiệp