Các cuộc tấn công phối hợp nhằm vào 2 cơ sở sản xuất dầu thô lớn của Saudi Arabia, một trong số các quốc gia sản xuất năng lượng lớn và quan trọng nhất thế giới, đang làm bùng nổ những tranh cãi gay gắt trên toàn thế giới và khiến sản lượng dầu thô của vương quốc này giảm hơn một nửa, tương đương 5% nguồn cung dầu toàn cầu mỗi ngày.

Khói bốc lên sau vụ cháy cơ sở lọc dầu của Aramco ở phía đông thành phố Abqaiq. Ảnh: AFP

Houthi hay Iran?

Lực lượng Houthi tại Yemen được Iran hậu thuẫn hôm 14-9 thừa nhận đứng sau các vụ tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào 2 cơ sở của Tập đoàn Dầu khí Aramco thuộc sở hữu nhà nước Saudi Arabia ở Abqaiq và Khurais.

Theo kênh truyền hình vệ tinh Al-Masirah của Houthi, lực lượng này phát động "một chiến dịch quy mô lớn gồm 10 máy bay không người lái nhắm vào những cơ sở lọc dầu ở Abqaiq và Khurais, miền Đông Saudi Arabia". Hình ảnh và các đoạn băng trên mạng xã hội cho thấy các đám cháy lớn diễn ra tại Khurais, cách biên giới với Yemen hơn 500 km. Bộ Nội vụ Saudi Arabia cho biết, các đám cháy tại cơ sở trên được khống chế và các nhà chức trách đang điều tra.

Tuy nhiên, câu hỏi về kẻ thực sự đứng sau các cuộc tấn công hiện vẫn chưa  rõ ràng. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã cáo buộc Iran tấn công các nhà máy xăng dầu của Saudi Arabia khi ông loại trừ vai trò liên quan của Houthi và khẳng định Tehran đã ngụy tạo bằng chứng ngoại giao giả. Trên mạng xã hội Twitter, ông Pompeo cho biết: "Tehran đứng sau khoảng 100 vụ tấn công vào Saudi Arabia khi Tổng thống Rouhani và Ngoại trưởng Zarif giả vờ tham dự các sự kiện ngoại giao... Giữa lúc tất cả các nước kêu gọi giảm căng thẳng, Iran đã phát động một cuộc tấn công không thể chấp nhận được vào nguồn cung năng lượng của thế giới".

 Hãng tin bán chính thức của Iran, FARS, sau đó đã bác bỏ cáo buộc này, nói rằng, ông Pompeo không có bất kỳ bằng chứng. Trong khi đó, một nguồn tin khác cho rằng, các dấu hiệu sơ bộ cho thấy, các cuộc tấn công có khả năng bắt nguồn từ Iraq.

Giảm 5,7 triệu thùng dầu/ngày

Trong tuyên bố ngày 15-9, Bộ trưởng Năng lượng Saudi Arabia, Hoàng tử Abdulaziz bin Salman cho biết, vụ tấn công ảnh hưởng đến sản lượng dầu thô lên đến 5,7 triệu thùng, tương đương với ít nhất một nửa sản lượng dầu thô/ngày của nước này. Theo số liệu mới nhất của Tổ chức Các nước sản xuất Dầu mỏ (OPEC), tổng sản lượng dầu thô của Riyard ở mức 9,8 triệu thùng/ngày, khoảng 10% tổng nguồn cung toàn cầu.

Bộ trưởng năng lượng cho biết, Tập đoàn Aramco "hiện đang nỗ lực để khôi phục số dầu đã mất" và sẽ cập nhật công khai trong vòng 2 ngày. "Những cuộc tấn công này không chỉ nhằm vào các cơ sở quan trọng của vương quốc, mà còn nhằm vào nguồn cung dầu và an ninh toàn cầu, và do đó gây ra mối đe dọa cho nền kinh tế toàn cầu".

Vụ tấn công diễn ra khi Aramco  đang thực hiện các bước khẳng định mình là tập đoàn sản xuất dầu khí lớn nhất thế giới. Aramco thu hút sự quan tâm lớn với việc bán trái phiếu quốc tế đầu tiên vào tháng Tư. Tập đoàn hiện đang tiến hành một cuộc kiểm toán độc lập về trữ lượng dầu của vương quốc và bắt đầu công bố sản lượng.

Nguồn cung thay thế từ Iran?

Một số chuyên gia phân tích cho rằng, nguồn cung dầu mỏ bị thiếu hụt sau vụ tấn công của Houthi nhằm vào các cơ sở dầu mỏ tại Saudi Arabia chỉ có thể được bù đắp nếu Mỹ nới lỏng trừng phạt ngành dầu mỏ Iran.

Theo chuyên gia phân tích Sandy Fielden tại Cty dịch vụ tài chính toàn cầu MorningStar, dự trữ dầu mỏ hiện tại của Saudi Arabia sẽ không đủ để bù đắp cho lượng dầu thiếu hụt khoảng 5,7 triệu thùng/ngày do vụ tấn công. Sự gián đoạn này sẽ khiến giá "vàng đen" thế giới tăng lên và Mỹ sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc cho phép Iran nối lại xuất khẩu dầu thô sau nhiều tháng đơn phương trừng phạt nước này. Trong khi đó, James Krane, chuyên gia năng lượng Trung Đông tại Viện nghiên cứu Baker cũng cho rằng, nguồn cung dầu thô từ Iran sẽ là lựa chọn khả dĩ nhất để thay thế cho sự sụt giảm sản lượng của Saudi Arabia, trong bối cảnh xuất khẩu dầu mỏ của Riyadh chủ yếu tới các khách hàng ở Châu Á, và Iran có lợi thế gần gũi về mặt địa lý hơn bất kỳ nhà sản xuất dầu mỏ chủ chốt nào khác.

Một số nhà phân tích khác thì nhận định, vụ tấn công phơi bày sự thật là năng lực phòng thủ của Riyadh là hoàn toàn thiếu hiệu quả trước các cuộc tập kích chớp nhoáng bằng máy bay không người lái của phiến quân Houthi. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc điện đàm với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman sau vụ tấn công, khẳng định, Washington luôn sẵn sàng hợp tác với Riyadh để duy trì an ninh và ổn định.

Trong khi đó, Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho rằng, trong ngắn hạn nguồn cung "vàng đen" đối với thị trường thế giới không đối mặt với nguy cơ đáng ngại thực sự nào. IEA vẫn đang theo dõi sát sao tình hình tại Saudi Arabia, đồng thời giữ liên lạc với giới chức nước này và các nhà sản xuất dầu mỏ chủ chốt. "Chúng tôi đang liên lạc với chính quyền Saudi cũng như các quốc gia sản xuất và tiêu dùng lớn. Hiện tại, thị trường được cung cấp tốt với các cổ phiếu thương mại dồi dào", IEA thông báo trên Twitter.

AN BÌNH