(Cadn.com.vn) - Các nhà lãnh đạo ASEAN và Mỹ tái khẳng định lập trường về một giải pháp hòa bình cho những tranh chấp ở biển Đông trong bối cảnh Trung Quốc vẫn tiếp tục có những động thái gây lo ngại ở khu vực này.

Đúng như kế hoạch, phiên họp cuối cùng diễn ra vào chiều 16-2 (sáng 17-2, giờ Việt Nam) trên bàn Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN-Mỹ ở Sunnylands, chủ yếu tập trung vào vấn đề biển Đông tranh chấp với chủ đề “Viễn cảnh Chiến lược Khu vực”.

Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo nhất trí có những bài phát biểu nhấn mạnh tầm quan trọng về vấn đề nóng bỏng này đồng thời cho rằng, các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ chồng lấn ở biển Đông phải được giải quyết hòa bình và trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS).

Các nhà lãnh đạo ASEAN-Mỹ chụp ảnh chung tại Hội nghị Thượng đỉnh song phương ở Sunnylands. Ảnh: AP

Ngừng cải tạo đất và quân sự hóa biển Đông

Reuters dẫn lời Tổng thống Mỹ Barack Obama cho biết, các nhà lãnh đạo thảo luận về sự cần thiết giảm bớt căng thẳng ở biển Đông đồng thời nhất trí, bất kỳ tranh chấp lãnh thổ nào cũng cần được giải quyết một cách hòa bình và thông qua luật pháp.

 “Các nhà lãnh đạo tại hội nghị tái khẳng định cam kết mạnh mẽ cho một trật tự khu vực - nơi mà luật pháp quốc tế, các chuẩn mực và các quyền của tất cả các quốc gia lớn nhỏ đều được tôn trọng”, Tổng thống Obama phát biểu tại cuộc họp báo sau hội nghị. Ông cho biết, “chúng tôi đã thảo luận về kế hoạch thực hiện các bước đi ở biển Đông để giảm căng thẳng bao gồm việc ngừng cải tạo đất và quân sự hóa khu vực tranh chấp”.

Trên bàn hội nghị, theo báo Philstar, các nhà lãnh đạo ASEAN bày tỏ sự lo ngại về việc quân sự hóa biển Đông của Trung Quốc. “Các nhà lãnh đạo bày tỏ mối quan tâm về việc tiếp tục quân sự hóa biển Đông”, người phát ngôn của Tổng thống Philippines Benigno Aquino nói. Tổng thống Philippines Benigno Aquino kêu gọi cộng đồng quốc tế, trong đó có Trung Quốc, tuân thủ các quyết định của tòa trọng tài LHQ về tranh chấp trên biển Đông.

Trong khi đó, Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-ocha nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho những căng thẳng ở khu vực, gồm tranh chấp ở biển Đông. Nhà lãnh đạo này cũng kêu gọi cần tuân thủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) và đẩy nhanh các cuộc đàm phán để soạn thảo một bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC) – chìa khóa quan trọng để ngăn chặn xung đột trong khu vực.

Cũng nêu bật vấn đề biển Đông trên bàn hội nghị đặc biệt lần này, Thủ tướng Malaysia Najib Razak cho rằng, tất cả các bên phải kiềm chế và phải tôn trọng DOC mà ASEAN-Trung Quốc ký năm 2002 và mở đường xây dựng COC.

Tuyên bố Sunnylands

Hội nghị đã ra Tuyên bố chung Sunnylands, trong đó yêu cầu các “giải pháp hòa bình” đối với các tranh chấp chủ quyền lãnh thổ đối với các đảo, đảo san hô và rạn san hô.

Tuyên bố Sunnylands gồm 17 nội dung, trong đó có cam kết tôn trọng chủ quyền, sự toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng và độc lập về chính trị giữa tất cả các quốc gia phù hợp với nguyên tắc và quy định của Hiến chương LHQ, Hiến chương ASEAN và luật pháp quốc tế. Tuyên bố chung cũng cam kết giải quyết hòa bình các tranh chấp, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực phù hợp với các nguyên tắc chung đã được thừa nhận của luật pháp quốc tế và UNCLOS. Trên thực tế, thông qua hội nghị đặc biệt này, Tổng thống Obama  muốn tập hợp một liên minh không chính thức để tạo thế đối trọng với Bắc Kinh và hy vọng “giúp” Trung Quốc thoát khỏi hình ảnh như một kẻ bắt nạt trong khu vực. Tuy nhiên, tuyên bố Sunnylands không nhắc đến Trung Quốc.

Sau 2 ngày hội đàm, hội nghị “không cà vạt” lần này (các nhà lãnh đạo không đeo cà vạt để không khí thân thiện hơn) đánh dấu năm bước ngoặt cho mối quan hệ đối tác chiến lược Mỹ-ASEAN. Dù nỗ lực hoàn thiện chính sách tái xoay trục Châu Á-Thái Bình Dương của ông Obama bị lu mờ bởi cái chết của thẩm phán Tòa án Tối cao Antonin Scalia, nhưng ông chủ Nhà Trắng tự tin rằng: “Bất cứ tổng thống tiếp theo nào cũng sẽ tiếp tục nền tảng mà tôi đã đề ra”.

Khả Anh