Hoa Mồng 5.

Trong nhiều cái nhớ, có lẽ tôi nhớ nhất là Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày mồng 5 (tháng 5 âm lịch). Trước và trong ngày Tết đó, quê tôi rộn ràng ăn Tết Đoan Ngọ. "Tháng Tư đong đậu nấu chè / Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng Năm".

Tuổi thơ tôi đã trải qua không biết bao nhiêu cái Tết Đoan Ngọ của cuộc đời mình và hình như đã có hẹn trước, khi khắp nơi trong làng rộn ràng cúng mồng 5 với các tục lệ riêng thì cũng là lúc "hoa Mồng 5" ở quê tôi nở rộ với màu đỏ tươi. Nhìn qua  hoa như một bông pháo hoa màu đỏ đang nổ bung  tỏa ra tứ phía, chung quanh tựa như những chiếc kim đâm tua tủa ra ngoài. Nhìn từ xa, cả bông hoa có hình dáng của một khối cầu gai màu đỏ tươi trông rất lạ lẫm. 

Khi lại gần, bạn sẽ thấy từng cánh hoa hết sức xinh xắn với hình dáng tròn nhỏ, mềm mại đã góp phần làm cho không gian làng quê tôi trở nên ấm áp, đặc sắc hơn. Mùa Hạ ở quê tôi đúng là cả một mùa đỏ thắm bởi nhà nhà, người người trồng "hoa Mồng 5". Hình dáng của loài hoa này vô cùng đặc biệt mà bạn không thể nhầm lẫn với bất kỳ loài hoa nào khác. Nếu được nhìn thấy dù chỉ một lần, ắt hẳn bạn sẽ có ấn tượng sâu sắc, khó mà quên được.

Hoa Mồng 5 quê tôi như có sức mạnh vô hình níu giữ hồn tôi. Mỗi lần trở về làng, cảm giác vừa thân quen, vừa mới mẻ và thú vị cứ làm tôi mê mẩn. Mùi hương trong làng cúng mồng 5 như mùi hương trầm, mùi trái cây chín hòa quyện với mùi bánh tro, mùi chè xôi, mùi thịt vịt, mùi nồi nước nhân mì Quảng… mỗi mùi hương "thay đi" rồi trở lại trong dòng chảy bất tận của thời gian. Chỉ có tình yêu của tôi mỗi ngày với làng quê, gia đình, xóm làng càng thêm nung nấu. Và cái nhìn của tôi về làng mình, về mùi hương mồng 5 ngày càng ngây ngất hơn, nên thơ hơn một chút với màu hoa Mồng 5 bung đỏ, với lá Mồng 5  thơm lừng, với bạn bè ngày xưa cắp sách đến trường nay bao mái đầu đã lên màu sương khói…

Tôi còn nhớ như in, ven con đường làng hồi đi học năm cấp 2 là cả một miền thương nhớ. Mỗi mùa hoa Mồng 5 nở, cả con đường phủ một màu đỏ tươi. Với những đứa học trò quê như chúng tôi mỗi mùa hoa Mồng 5  nở con đường đi học lại biến thành một thế giới cổ tích. Chỉ với những bông hoa đơn giản ấy, tôi cùng bọn trẻ con trong làng lại có thêm nhiều trò chơi mới. Bọn con gái dùng những cánh hoa kết thành dây chuyền đeo cổ, đeo tay hay bó lại thành bó tròn như hoa cưới rồi chơi trò "cô dâu chú rể". Những cánh hoa Mồng 5 được bọn trẻ chúng tôi xếp cảnh thi bắn pháo hoa rất là đẹp mắt... 

Bánh ú tro, một món ăn trong mồng 5.

Sinh thời, ông tôi cho hay, hoa Mồng 5 chính là loài hoa mang tên Hồng tú cầu, thuộc loại cây thân thảo với thân mềm và xốp. Đặc biệt, loài hoa này được phát triển từ rễ củ khá giống củ hành. Củ của hồng tú cầu có màu xanh nhạt với nhiều đốm màu tía. Đây là loài hoa được nhiều người ưa chuộng bởi những chùm hoa tròn xoe hoàn hảo rất thu hút. Nhị hoa hồng tú cầu có mang bao phấn màu vàng trông rất đẹp mắt. Khác với nhiều loài hoa khác, hồng tú cầu chỉ ra hoa 1 lần trong năm và có thể giữ được độ tươi từ 5- 10 ngày. Thông thường, tùy theo thời tiết hằng năm, hoa Mồng 5 vào khoảng tháng 4 đến tháng 6 là thời điểm hoa nở. Song hoa nở rộ nhất đúng dịp mồng 5 (Tết Đoan Ngọ). Chính vì lẽ đó nên hồng tú cầu còn mang tên hoa Mồng 5.

Nhớ nhất là ở vùng Quảng Nam quê tôi có tục uống "lá Mồng 5". "Lá Mồng 5" được người dân và mẹ tôi cắt trước Tết Đoan Ngọ khoảng một tuần ở ven rừng, rú, bờ rào… như các loại lá, dây lá dằn, cỏ xước, tía tô, ngũ gia bì, bướm lông, bướm bạc… đem phơi khô hoặc mua ngoài chợ. Chợ quê,  trước Mồng 5  khoảng 15 ngày, đã có người bán loại lá này bởi người dân có nhiều người đi cắt "lá Mồng 5" về bán và để dành uống. Nước "lá Mồng 5" có màu vàng đậm, rất thơm, vì đa số cây lá chứa nhiều tinh dầu. Có thể, y mồng 5 ăn nhiều thứ, nên "lá Mồng 5" uống vào để dễ tiêu, chống no hơi sình bụng.

Hồi còn bé, lúc mặt trời đứng bóng vào trưa mồng 5 cha tôi đem ra giữa sân một cái thau, sau đó bắt một con thằn lằn (thường là bị đứt đuôi) thả vào chậu, thằn lằn bơi vài vòng rồi thả ra, lấy khăn nhúng nước lau mắt, mặt cho tôi để sau này tôi được thông minh, sáng mắt? Không biết loại thằn lằn nó có giác quan thứ 6 không, nhưng vào ngày mồng 5 rất khó bắt, chúng đều đi trốn cả. Để có thằn lằn người ta bắt trước mồng 5 khoảng vài ngày. Tuy nhiên, có người cho rằng, làm như vậy mất thiêng? 

Ngày nay, cứ đến Tết Đoan Ngọ, chúng tôi lại nhớ đến bánh tro, chè ngọt, uống "lá Mồng 5", ngắm hoa Mồng 5… Lòng chúng tôi bùi ngùi nhớ lại những kỷ niệm êm đềm thời thơ ấu, được sống ấm êm dưới mái gia đình, nhớ nhất là trong dịp Tết Đoan Ngọ nơi miền quê xứ Quảng với những con thằn lằn "đứt đuôi" lội nước trong thau. Và mỗi độ Hạ về, mùa hoa Mồng 5 lại nở đỏ cả trời quê, thắm cả một miền thương nhớ, tôi lật những trang ký ức tuổi thơ của mình với nỗi niềm bâng khuâng khó tả cho mùa hoa Mồng 5 thương nhớ.

TIÊN SA