Tại các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam, chưa có con số thống kê cụ thể nhưng ước tính có đến hàng chục mỏ vàng với hàng trăm hầm vàng trái phép tồn tại nhiều năm nay. Và thuốc nổ là thứ không thể thiếu trong hoạt động khai thác vàng. Người sử dụng thuốc nổ không qua đào tạo an toàn, tai nạn chết người là chuyện tất yếu tại các hầm vàng. Còn đối với doanh nghiệp được cấp phép, khối lượng vật liệu nổ (VLN) được mua thường lớn hơn thực tế sử dụng nhiều lần. Số lượng thuốc nổ dư ra được bán sang tay cho các chủ hầm vàng trái phép là câu chuyện khá phổ biến ở các bãi vàng.

Những kho chứa VLN của các Cty khai thác vàng ở Phước Sơn dựng nơi vắng vẻ, không có người trông coi.

Đại tá Dương Tấn Bộ - nguyên Trưởng phòng ANĐT CA tỉnh Quảng Nam nhìn nhận, các doanh nghiệp có giấy phép mua VLN có thể bán ra ngoài được là do khâu quản lý của cơ quan nhà nước còn nhiều bất cập, nhiều kẽ hở. Để thừa VLN bán ra ngoài, các doanh nghiệp hợp thức hóa bằng cách xin hộ chiếu nổ mìn lớn hơn thực tế sử dụng nhiều lần.

Còn ông Phạm Bá Huyên - Trưởng phòng Kỹ thuật an toàn - Môi trường (Sở Công Thương tỉnh Quảng Nam) thông tin: Mỗi năm, Sở Công Thương tỉnh cấp phép cho các doanh nghiệp sử dụng gần 2 tấn thuốc nổ, chủ yếu phục vụ cho việc khai thác mỏ đá và khai thác vàng. “Tình hình buôn bán, vận chuyển VLN hiện nay Sở không quản lý mà cái đó thuộc về Công an và điều tra hình sự. Trường hợp sử dụng VLN trong khai thác trái phép thì Sở cũng không quản lý. Riêng về việc Sở cấp phép thì đơn vị có đi kiểm tra nhưng chưa thấy các doanh nghiệp này có dấu hiệu sử dụng trái phép VLN. Tuy nhiên, nhìn chung khâu quản lý vẫn còn khó khăn. Có thể do người sử dụng móc nối để bán ra ngoài. Nhưng cái này Sở cũng chưa phát hiện”- ông Huyên nói.

Chính việc dễ dãi trong cấp hộ chiếu sử dụng VLN, sự buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng khiến nạn buôn bán VLN trở nên phức tạp. Ngay như tại mỏ vàng Bồng Miêu, dù hết hạn giấy phép đã lâu nhưng khi kiểm tra, lực lượng CA phát hiện đơn vị này tàng trữ 4 tấn thuốc và 5.000 kíp nổ trong kho...

Những VLN còn nguyên trong thùng được các Cty có giấy phép bán ra cho các đối tượng làm vàng trái phép.

Trong khi đó, trong mỗi giấy phép do UBND tỉnh Quảng Nam cấp cho các đơn vị được phép sử dụng VLN đều ghi rõ: Đơn vị, doanh nghiệp phải có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các yêu cầu: “Chỉ được mua, vận chuyển, bảo quản và sử dụng số lượng VLNCN vào đúng mục đích theo giấy phép; vận chuyển, bảo quản và sử dụng phải đảm bảo an toàn tuyệt đối, tuân thủ theo đúng các quy định hiện hành của Nhà nước về VLNCN và Quy chuẩn Việt Nam; không được lưu trữ VLNCN qua đêm tại công trường, bãi nổ; khi sử dụng VLNCN để nổ mìn tại khu vực nói trên, đơn vị phải thông báo kế hoạch, địa điểm, thời gian nổ mìn cho chính quyền, nhân dân địa phương trong vùng, các đơn vị xung quanh biết; có kế hoạch di dời người, thiết bị ra khỏi vùng bán kính nguy hiểm khi nổ mìn để phòng tránh tai nạn...”. Thế nhưng trên thực tế, nhiều đơn vị buông lỏng khâu quản lý đã tạo điều kiện cho các đối tượng đột nhập trộm cắp. Bên cạnh đó, sự quản lý lỏng lẻo của các cơ quan chức năng đã tạo kẽ hở cho các đối tượng tự ý mua bán, sang nhượng trái phép VLN tràn lan.

Để siết chặt công tác quản lý trong việc mua bán, vận chuyển VLN trái phép, thời gian qua CA tỉnh Quảng Nam đã tăng cường nắm bắt thông tin, tuần tra, kiểm soát các đối tượng mua bán, vận chuyển trái phép. Hàng năm, các ngành chức năng của CA tỉnh đã phát hiện, bắt giữ nhiều vụ liên quan đến hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép VLN.

Mới đây nhất, chiều 11-9, tại khu vực đường tránh Nguyễn Hoàng (TP Tam Kỳ), qua tuần tra kiểm soát, Phòng CSGT CA tỉnh Quảng Nam phát hiện trong khoang hành lý xe khách Cẩm Vân mang BKS 43B-02313 chạy tuyến Bắc-Nam có 2 thùng cát-tông, bên trong chứa 50 ký thuốc nổ (dạng thuốc bom), không có giấy tờ hợp lệ. Sau khi phát hiện vụ việc, xét thấy tính chất nghiêm trọng, được sự đồng ý của Giám đốc CA tỉnh, Phòng CSGT thông báo cho Cơ quan ANĐT CA tỉnh tiếp nhận, thụ lý giải quyết theo thẩm quyền. Qua truy xét ban đầu, đến 23 giờ cùng ngày, Cơ quan ANĐT đã bắt khẩn cấp Phan Văn Dân (1974, trú xã Quế Thuận, H. Quế Sơn, Quảng Nam), là người đã gửi số VLN trên cho xe khách để đưa đi tiêu thụ.

Đối tượng mua bán trái phép VLN Đỗ Minh Hiếu vừa bị CQĐT bắt giữ.

Trước đó, rạng sáng 21-7, trên tuyến QL40B (thuộc địa phận thôn 7A, xã Tiên Cảnh, H. Tiên Phước, Quảng Nam), Cơ quan ANĐT CA tỉnh Quảng Nam phát hiện đối tượng Đỗ Minh Hiếu (1983, trú xã Quế Bình, H. Hiệp Đức, Quảng Nam) sử dụng xe mô-tô Exciter BKS 92K1-07712 vận chuyển trái phép 100kg thuốc nổ công nghiệp loại AD1-Ø32-200 g.21. Cơ quan ANĐT đã tiến hành lập biên bản bắt người phạm tội quả tang đối với Hiếu và thu giữ toàn bộ số tang vật, phương tiện phạm tội của đối tượng. Qua khai thác mở rộng, Hiếu khai nhận có quan hệ mua bán trái phép VLN cho đối tượng Bùi Xuân Sanh (còn gọi là Bớt, 1989, trú P.15, Q.10, TPHCM). Thời điểm này, Bùi Xuân Sanh đang khai thác vàng tại H. Phước Sơn. Qua đó, Cơ quan ANĐT ra lệnh bắt khẩn cấp, khám xét nơi ở của Sanh và đã phát hiện, thu giữ 43 ký thuốc nổ, 492 kíp nổ, 18 mét dây cháy chậm. Cơ quan ANĐT đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam đối với Hiếu và Sanh về hành vi mua bán trái phép VLN...

Có thể thấy, tình trạng khai thác vàng trái phép ở Quảng Nam còn diễn ra thì tội phạm về VLN còn tiếp diễn. Nếu các ngành chức năng thả nổi công tác quản lý VLN đồng nghĩa với việc tiếp tay cho khai thác vàng trái phép, tiềm ẩn nguy cơ chết người và đe dọa đến an ninh quốc gia.

Bão Bình