Nhưng trong một diễn biến không ai có thể ngờ tới, bóng ma của vụ sát hại nhà báo Khashoggi xảy ra vào ngày 2-10-2018, gây chấn động toàn cầu, dường như có sự ảnh hưởng lớn, mà theo giới phân tích là có thể hủy hoại hình ảnh của Thái tử quyền lực Mohammed bin Salman và những kế hoạch cải cách đầy tham vọng của ông nhằm đa dạng hóa nền kinh tế mà mở cửa xã hội Saudi Arabia.

Thái tử Saudi Arabia, ông Mohammed bin Salman.    Ảnh: Getty Images

NEOM - thành phố của công nghệ, của tương lai mới

Giới chức Riyadh ban đầu khẳng định không liên quan đến cái chết của nhà báo Khashoggi, nhưng cuối cùng phải thừa nhận khi các bằng chứng được công bố. Thái tử MBS đã không đến Mỹ hay Châu Âu kể từ đó. Một số - nhưng không phải tất cả - các nhà đầu tư nước ngoài đã thu nhỏ lại hoặc không còn quan tâm việc hỗ trợ các kế hoạch của Thái tử, cảnh giác với việc liên kết với ai đó vẫn còn bị nghi ngờ quốc tế vì liên quan đến vụ giết người đó. Nhưng “Tầm nhìn 2030” đang đi trước và nó bao gồm một dự án tương lai phi thường mang tên NEOM - thành phố của công nghệ, của tương lai mới, với 500 tỷ USD.

NEOM, lớn gấp 33 lần New York, được xem là giấc mơ công nghệ, cải tổ cấu trúc kinh tế quá phụ thuộc dầu mỏ của Arab Saudi. Với tên gọi NEOM, thành phố sẽ nằm bên cạnh bờ Biển Đỏ, thuộc tỉnh Tabuk phía tây bắc đất nước này. NEOM được ghép bởi từ Hy Lạp “neos” nghĩa là “mới” và “mustaqbal” - tương lai trong tiếng Arab. Các quan chức Saudi cho rằng đây là dự án “tham vọng bậc nhất thế giới”. Ấn tượng nhất là việc NEOM sẽ được thắp sáng vào ban đêm nhờ Mặt trăng nhân tạo. Chưa rõ chi tiết cách công nghệ này được thực hiện ra sao. Người dân tại thành phố công nghệ này sẽ dùng ô-tô bay là phương tiện giao thông quan trọng. Các quan chức đứng đầu dự án cho rằng trong tương lai, việc lái xe truyền thống chỉ là cách để giải trí, không phải phương thức vận chuyển chính thức.

Tháng 10-2018, Thái tử Mohammed bin Salman cho biết NEOM sẽ hoàn tất vào tháng 10-2025. Tuy nhiên, sau vụ một nhà báo nổi tiếng bị sát hại, kế hoạch đang bị chậm tiến độ. Và khả năng nó có thể thu hút đầu tư nước ngoài và tạo ra số lượng lớn việc làm trong nước hay không vẫn là điều bị nghi ngại. Vào tháng 9-2018, Thủ tướng Anh lúc đó Boris Johnson đã có một chuyến công du xa xỉ kéo dài 3 ngày đến Saudi, khiến chủ nhà phải trả 14.000 bảng Anh, tất cả đều được tuyên bố trước Quốc hội. Ông Johnson không biết gì về nó, nhưng chuyến thăm chỉ diễn ra 2 tuần trước vụ giết hại nhà báo Khashoggi.

Trước khi xảy ra vụ sát hại này, với các vụ bắt giữ các nhà hoạt động ít được báo cáo bên ngoài Saudi Arabia, vị thế và hình ảnh của Thái tử MBS trong mắt các nhà lãnh đạo phương Tây là rất lớn. Nhưng việc kinh doanh với Saudi Arabia vẫn tiếp tục - nền kinh tế Saudi Arabia quá lớn và các hợp đồng quá béo bở khiến các doanh nghiệp phương Tây khó có thể bỏ qua. Tổng thống Trump vẫn là một đồng minh kiên định với Riyadh.

Tầm nhìn ngoại giao

Quốc hội Mỹ đã không thành công trong việc ngăn chặn bán vũ khí nhiều tỷ USD cho Saudi.

Thị trường rộng lớn, cùng với giá trị chiến lược được coi là một yếu tố chống lại Iran của Saudi khiến Mỹ khó có thể ngó lơ nước này. Đặc phái viên mới ở Washington là Công chúa Reema bint Bandar al-Saud, đại sứ nữ đầu tiên của đất nước này và là một nữ doanh nhân tài năng, người đã sống nhiều năm ở Mỹ. Công chúa Reema sẽ là bộ mặt công khai của ngoại giao Saudi tại một thủ đô nơi các nghị sĩ và những người khác hiện đang nghiêm túc đặt câu hỏi về tính hợp lệ của quan hệ đối tác Mỹ - Saudi. Nhưng người Saudi cũng đang tích cực tìm hiểu mối quan hệ với các đối tác chiến lược khác - với Nga, Trung Quốc và Pakistan.

Trong nhiều năm, MBS đã được hưởng sự hậu thuẫn tuyệt đối của cha mình, Vua Salman. Vụ việc Jamal Khashoggi vẫn chưa ngã ngũ. Sự biến mất của nhà báo Jamal Khashoggi chắc chắn sẽ luôn khiến người ta nhắc đến Thái tử Mohammed bin Salman - nhân vật trẻ tuổi, quyền lực và đầy bí ẩn của Saudi Arabia. Nhưng nhiều ý kiến cho rằng, trong vòng tròn Tòa án Hoàng gia MBS, cơn bão ở phương Tây về vai trò bị cáo buộc của ông trong vụ giết hại nhà báo Khashoggi cuối cùng sẽ qua. Họ có lẽ đúng. Ở nhiều khía cạnh, Thái tử MBS chính là Saudi Arabia. Ông chắc chắn là một nhà hiện đại hóa kinh tế và xã hội có tầm nhìn.

Và ở tuổi 35, ông biết rằng, ông sau này hoàn toàn có thể cai trị đất nước lớn nhất ở Trung Đông không chỉ trong một thập kỷ, mà trong 50 năm tới. Và giới phân tích cho rằng, với sự quyết đoán, mạnh mẽ và tài năng, Thái tử MBS sẽ làm nên chuyện.

KHẢ ANH (Theo Reuters)