Ngày 30-7, các cử tri Zimbabwe đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử đầu tiên của quốc gia Châu Phi này, với hy vọng sẽ mang lại một điều gì đó mà đất nước chưa từng thấy trước đây: một cuộc bầu cử tự do và công bằng, mà không có sự can thiệp của cựu Tổng thống Robert Mugabe.

Một cử tri Zimbabwe tham gia bỏ phiếu tại Harare.  Ảnh: Reuters

Khoảng 5.600.000 cử tri Zimbabwe đủ điều kiện bỏ phiếu bầu tổng thống, quốc hội và chính quyền địa phương. Đây là cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên tại Zimbabwe kể từ khi giành độc lập năm 1980 mà không có sự tham gia của cựu Tổng thống Robert Mugabe, người bị buộc phải từ chức hồi tháng 11-2017 sau 37 năm cầm quyền.

Cuộc bầu cử lần này chứng kiến sự tranh đua của 23 ứng viên và 75 đảng cho 250 ghế tại Quốc hội. Trong số 23 ứng cử viên cho vị trí tổng thống, hai ứng cử viên được kỳ vọng nhiều nhất là đương kim Tổng thống Emmerson Mnangagwa, 75 tuổi, cựu đồng minh của ông Mugabe trong Liên minh Quốc gia Châu Phi Zimbabwe - Mặt trận yêu nước (ZANU-PF) cầm quyền, và nhà lãnh đạo đối lập Nelson Chamisa, 40 tuổi của Phòng trào vì Sự thay đổi Dân chủ (MDC). Nếu đắc cử, ông Chamisa sẽ trở thành nguyên thủ quốc gia trẻ nhất từ trước đến nay của Zimbabwe.

Ông Mnangagwa, cựu Giám đốc tình báo quốc gia Zimbabwe, trở thành tổng thống sau khi quân đội lật đổ ông Mugabe trong một cuộc đảo chính không đổ máu vào tháng 11-2017. Với biệt danh "cá sấu", ông Mnangagwa cam kết sẽ làm hồi sinh nền kinh tế quốc gia đang trong tình trạng "bết bát", thu hút vốn đầu tư nước ngoài, và hàn gắn những mối chia rẽ về sắc tộc. Trong khi đó, ông Chamisa, một diễn giả có sức hút lớn nhờ kinh nghiệm làm việc nhiều năm ở phòng xử án và trên bục giảng kinh, giành được sự ủng hộ của nhiều cử tri trẻ và những người thất nghiệp vốn bất bình với 4 thập kỷ cầm quyền của ZANU-PF.

Vòng hai của cuộc bầu cử sẽ diễn ra vào ngày 8-9 nếu không có ứng cử viên nào giành hơn một nửa số phiếu bầu.

Nhiệm vụ khó khăn

Dù ai là người chiến thắng, nhà lãnh đạo mới của Zimbabwe cũng sẽ đối mặt với một nhiệm vụ đầy khó khăn là đưa đất nước trở lại hướng đi đúng đắn sau 37 năm ông Mugabe cầm quyền với nhiều tranh cãi về tham nhũng, chính sách kinh tế sai lầm và cô lập ngoại giao khiến một trong những nền kinh tế hứa hẹn nhất của "lục địa đen" chìm sâu trong khủng hoảng.

Zimbabwe hiện đang đối mặt với những thách thức kinh tế nghiêm trọng, đồng tiền mất giá, đất nước kiệt quệ, nghèo đói và tỷ lệ thất nghiệp ước tính lên tới 90%. Chính vì thế, người dân nước này đều kỳ vọng cuộc bầu cử sẽ sang trang một giai đoạn lịch sử khó khăn của đất nước, mở ra một thời kỳ mới của hòa bình, thịnh vượng và đoàn kết. "Tổng thống đã cam kết thúc đẩy một tiến trình bầu cử tự do và công bằng", một người dân Zimbabwe nói. "Chúng tôi cũng tin tưởng về một tiến trình như thế, đánh dấu một bước ngoặt mới và có thể nói là lần đầu tiên trong lịch sử Zimbabwe". "Chúng tôi mong muốn một cuộc bầu cử tự do và công bằng, phản ánh đúng mong muốn và nguyện vọng của người dân đối với tương lai đất nước", một người dân khác cho biết.

Sức ảnh hưởng của ông Mugabe

Mặc dù cựu Tổng thống Mugabe không có tên trên lá phiếu bầu cử, sức ảnh hưởng của ông vẫn còn đó.

Người đàn ông 94 tuổi này đã không thể trở lại đấu trường chính trị, nhưng trong tuyên bố chính trị lớn đầu tiên kể từ khi bị lật đổ, ông Mugabe cho biết sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên của phe đối lập, thay vì bỏ phiếu cho đương kiêm Tổng thống Mnangagwa - người từng là đồng minh của ông. "Tôi không thể bỏ phiếu cho ZANU-PF, tôi không thể bỏ phiếu cho những người đã đưa tôi vào tình trạng này", ông Mugabe tuyên bố trong cuộc họp báo tại nhà mình ở Harare hôm 29-7. Vẫn chưa rõ liệu sự can thiệp của ông Mugabe có ảnh hưởng đến cử tri hay không.

Ông Mugabe cáo buộc ông Mnangagwa, ZANU-PF và quân đội tạo ra một môi trường khiến Zimbabwe "mất tự do". "Tôi không chấp nhận những lời tố cáo và sự phỉ báng đang diễn ra đối với vợ tôi mỗi ngày. Có lẽ thông qua bà ấy, họ nghĩ rằng bằng cách tấn công bà ấy, họ đang tấn công tôi", ông nói.

Ông Mnangagwa đã sử dụng sự can thiệp của ông Mugabe để tấn công đối thủ Chamisa, tuyên bố cựu tổng thống đã "ký một thỏa thuận" với MDC. "Hiện giờ rõ ràng ông Chamisa đã thỏa thuận với ông Mugabe, chúng tôi không còn tin rằng ý định của ông ta là thay đổi Zimbabwe và xây dựng lại đất nước", ông Mnangagwa nói. "Sự lựa chọn là quá rõ ràng: bạn sẽ bỏ phiếu cho ông Mugabe dưới vỏ bọc của ông Chamisa, hay bạn sẽ bỏ phiếu cho một Zimbabwe mới dưới sự lãnh đạo của tôi và ZANU-PF? Thay đổi thực sự đang đến. Chúng ta nên góp một phần công sức vào điều này", ông Mnangagwa nói thêm.

AN BÌNH